Trader da olsanız, temettü yatırımcısı da olsanız, değer yatırımcısı da olsanız, Borsa İstanbul’da son zamanlarda oldukça popüler olan halka arz konusunu mutlaka duymuşsunuzdur.
Halka arzların konuşulmadığı hiçbir koridor kalmadı, neredeyse herkesin dilinde bir halka arzdır gidiyor.
Halka arz olunacak şirket SPK bülteninde açıklanır açıklanmaz, herkes hem kendi adına, hem de bulabildiği eşin dostun adına onlarca hesap açıp, girilebilecek her halka arza giriyor.
Halka arzların sağlamış olduğu tavan yükselişlerden olabilecek en yüksek seviyede yararlanmaya çalışıyor.
Ülkenin güncel ekonomik durumunda, halka arzların tavanlarından kazanılan para resmen bir “milli piyango” gibi, tamamen ücretsiz, emeksiz, kolay bir para oldu.
Trader da, temettü yatırımcısı da, scalper da bu halka arzlara katılır oldu.
Tamam, kabul,
Peki o zaman nedir bu halka arz?
Halka Arz, bir şirketin Borsa İstanbul’da işlem görür hale gelmesine denir. Ama sanırım biraz detaya girmeye ihtiyacımız var.
Halka Arz Nedir?
Son dönemlerdeki popülaritesiyle beraber, herkesin merak ettiği bir soru var: “Halka Arz Nedir?” sorusu.
Halka Arz, en basit haliyle, bir şirketin paylarının bir kısmının Borsa İstanbul aracılığıyla genel halka, yani herkese satışa çıkarılmasıdır.
Böylece şirket sermaye piyasalarında işlem görür hale gelir. Yani şirketin payları, Borsa İstanbul piyasasında yatırım hesabı bulunan herkes tarafından kolayca alınıp satılabilir.
Halka Arz Olan Şirket Nasıl Alınır?
Halka arz olan şirketin arzına katılabilmek için bir aracı kurumda veya bir bankada bir yatırım hesabınızın olması yeterlidir. Şirketlerin halka arzlarının talep toplama tarihleri bellidir. Bu tarihlerde aracı kurum uygulamanıza girerek, uygulamadaki “halka arz” bölümüne tıklayarak talebinizi sisteme iletebilirsiniz.
Halka Arza Nasıl Katılınır?
Aracı kurumdan veya bankanızdan açmış olduğunuz yatırım hesabınıza girerek, halka arz edilen şirketin koduyla, halka arzda belirlenen fiyat aralığında pay satın alma talebinde bulunabilirsiniz. Talep toplama sürecinin ardından hisseler kişilere tahsis edilir ve yatırımcıların hesaplarına yatırılır.
Şirketler Neden Halka Arz Olur?
Şirketler neden halka arz olur sorusunun çok çeşitli cevapları vardır ancak en çok altı çizilmesi gereken cevap şudur: Finansman.
Şimdi finansmanla birlikte, şirketlerin neden halka arz olmayı tercih ettiklerini madde madde inceleyelim:
- Finansman: Finansman bir şirketin en hayati damarıdır. Şirketlerin yatırımları, ödemeleri, büyümesi, satın almaları, tesislerin inşası, araştırma ve geliştirme faaliyetleri, çalışan maaşları, kredi ödemeleri gibi her türlü giderin sürekli olarak fonlanması gerekir. Satış gelirleri ve kazançlar bazen bu giderleri karşılamaya yetmez. İşte şirketler, halka arz yoluyla hisselerini satışa çıkartarak finansman elde edebilirler. Halka arz, hem uzun vadeli bir finansman yöntemidir hem de maliyeti çok düşüktür. Şirketler ayrıca işlem gören bu hisselerini teminat olarak gösterip yeni kredilere de ulaşabilirler.
- Likidite: Şirketler Borsa İstanbul’da halka açıldıktan sonra, şirketlerin hisse senetleri piyasada çok kolay ve hızlı bir şekilde alınıp satılabilir hale gelir. Pay senetlerinin fiyatları, borsada oluşan arz ve talebe göre şekillendiği için, şirketin değerinin belirlenmesi de böylece kolaylaşır.
- Kurumsallaşma: Halka arz süreci ve sonrası, SPK ve Borsa İstanbul’un %100 denetimindedir. Dolayısıyla halka açılan bir şirket bu iki önemli kamu kuruluşu tarafından sürekli denetlenir. Halka açık şirketler, finansal tablolarını bilanço olarak yayınlar, raporlar, ve paydaşlarını sürekli güncel tutarlar. Dolayısıyla, halka açılan şirketler kurumsallaşmak ve kabiliyetlerini güçlendirmek zorundadırlar.
- Şirketin İmajı ve Tanınırlığı: Halka açılan şirketler, tüm yatırımcılar tarafından tanınır ve takip edilir hale gelir. Dolayısıyla halka açılan şirketler açılmayan şirketlere göre nispeten daha göz önünde ve daha bilinirdir. Ayrıca bir şirketin halka açık olması ve denetlemeye tabi bulunması, yatırımcılar tarafından olumlu bir imajdır.
Halka Arz Yatırımcıya Ne Kazandırır?
Bir ülkenin sermaye piyasalarının gelişimi, o ülkede faaliyet gösteren şirketlerin sermaye piyasalarına açıklığıyla da ölçülebilir. Sonuçta herkes, ülkede yıllardır ve güçlü bir şekilde faaliyet gösteren şirketlere, organize bir piyasa üzerinden ortak olmak ister.
İşte, halka arzın yatırımcıya sağladığı avantaj budur. Halka arzlara girerek, ülkenin güzide ve nadide kuruluşlarına ortak olma, onların hisselerini alıp satma imkanı kazanabilir, yatırımlarınızı çeşitlendirebilir, tasarruf yapabilir, geleceğinizi sağlama alabilirsiniz.
Halka arzı yapılan şirketin hissedarı olarak, bu şirketlerin olası temettülerinden yararlanabilir, şirketin değer artışına ortak olabilir ve büyümesinden finansal olarak yararlanabilirsiniz.
Halka Arz Yöntemleri Nelerdir?
Bir şirket halka arz olmaya karar verdiğinde önünde üç farklı yöntem belirir. Bu üç farklı yöntemin de kendine göre avantaj ve dezavantajları vardır. Şimdi bu üç yöntemin üzerinden geçelim.
- Mevcut Payların Satışı Yoluyla Halka Arz: Şirket ortakları, hali hazırda ellerinde bulundurdukları payların bir kısmını halka arz edebilir.
- Sermaye Arttırımı Yoluyla Halka Arz: Şirketler, sermaye arttırarak, yani yeni pay ihraç ederek ve bu ihraç ettikleri payları halka arz ederek borsaya açılabilir.
Bu iki yöntem birlikte de kullanılabilir. Böylece hem mevcut ortaklar pay satışından gelir elde ederler, hem de şirketler sermaye arttırarak finansman sağlarlar.
Halka Arz Çeşitleri Nelerdir?
Bir şirket halka arza karar verdikten sonra, paylarına gelecek talebi sabit fiyatla mı yoksa fiyat aralığı belirterek mi toplayacak, ona karar vermelidir. Şimdi bu iki maddenin detaylarına inelim.
- Sabit Fiyat ile Talep Toplama: Bu yöntemde şirketin halka açacağı payların fiyatları sabittir ve daha önceden belirlenmiştir. Dolayısıyla halka arza katılacak herkes BU SABİT FİYATTAN halka arza katılır. Talepler bu sabit fiyat üzerinden sisteme gönderilir. Talepler toplandıktan sonra hisse dağıtım oranına göre hisseler, yatırımcılar arasında dağıtılır.
- Fiyat Aralığı ile Talep Toplama: Bu yöntemde şirketin halka açacağı payların fiyatları bir alt ve bir üst sınır ile belirlenmiştir. Mesela, PAYROA isimli bir şirketin halka arz edildiğini varsayalım. Bu şirketin bir adet hissesinin fiyatı 15TL – 20TL aralığından halka arz edilecekse, halka arza katılacak kişi sisteme talebini girerken bu tutar aralığında bir fiyat girer. Sonrasında yatırımcıların fiyat aralığı içerisindeki taleplere göre bir sabit fiyat belirlenir ve hisseler yatırımcılara dağıtılır. Bunun handikapı şudur ki, eğer talep edilen fiyatın üzerinde bir fiyat oluşursa, satılan hisselerden alamamış olursunuz.
Halka Arzlarda Hisse Dağıtım Şekilleri Nelerdir?
Bir şirket halka arz olurken iki farklı dağıtım şekli kullanabilir. Birincisinde eşit dağıtım uygulanır ve halka arza katılan her yatırımcı eşit miktarda hisse alır. Hisse dağıtım şekillerinin bir diğeri ise oransal dağıtımdır ve bu oransal dağıtımda yatırımcı, verdiği satın alma emrinin tutar olarak büyüklüğüne göre hisse almaya hak kazanır.
Oransal dağıtım, son halka arz furyasında bir eşitsizlik yarattığı için küçük yatırımcılar tarafından sıklıkla eleştirilir, çünkü bu dağıtımda parası olan kurumsal ve büyük oyuncular veya parası olan bireysel yatırımcılar, tüm güçleriyle halka arza katıldıklarından, halka arz edilen şirketin paylarından daha fazla elde ediyorlar ve bu da küçük yatırımcıya düşecek payları azaltıyor.
Dolayısıyla eşit dağıtım, küçük yatırımcı için her zaman çok daha mantıklı ve avantajlıdır. Böylece, bir şirketin halka arzına 1.000.000TL yatıran da, 100.000TL’ yatıran da aynı oranda hisse senedi almaya hak kazanır.
Ancak mesela aynı örnekten gidersek, bir şirket halka arzını oransal dağıtım yaparsa, halka arza 1.000.000TL yatıran bir kişi, 100.000TL yatıran bir kişiden yaklaşık olarak 10 kat daha fazla hisse alır.
Halka Arz Edilen Hisse Hemen Satılır mı?
Eskiden halka arz edilen hisselerin fiyatları günümüzdeki gibi agresif yükselmiyordu, dolayısıyla halka arz sonrası genelde hisseler satılıyordu. Ancak günümüzdeki bu halka arz furyasında, talep çok yoğun olduğu için, hisse halka arz edildikten sonra da bir süre agresif yükseliyor. Katılımcılar da ellerindeki hisseleri satmaktan ziyade tutarak, bu yükselişten daha fazla para kazanmanın peşine düşüyorlar.
Ancak, başlıkta sorulan sorunun cevabı evet. Yani, halka arz edilen hisse, işlem gördüğü ilk günden itibaren istenildiği zaman satılabilir.
Halka Arz Sonrası Fiyat İstikrarı Nasıl Sağlanır?
Halka arz sonrası oluşacak serbest piyasada, bir şirketin hisse senetlerinin fiyatlarının istikrarını sağlamak şirketin asil görevlerinden biridir. Şirket, oluşan fiyatın şirketi ve yatırımcıyı zarar ettirecek şekilde düşmesinin önüne bazı yollarla geçebilir. Mesela, fiyatı düşen hisselerini doğrudan alım yöntemiyle piyasa fiyatının üzerinde bir taleple satın alabilir, böylece fiyat şu anki cari fiyattan daha yukarıya çekilir. Veya ek alım hakkı kullanabilir. Ya da satış yasakları konulabilir, böylece oluşacak yüksek arzın fiyatı düşürücü etkisinin önüne geçilebilir.
Bu fiyat istikrarı yöntemlerinin hepsinin avantajları olduğu gibi, hatta daha fazla dezavantajı mevcuttur. Buradaki asil amaç aslında halka arz sonrası oluşan dengesiz fiyat oluşumlarının önüne geçmek ve fiyat stabilitesi sağlamaktır ancak bunların yapıldığı her an da serbest piyasanın önüne geçmiş ve suni fiyatlamalara ortak olmuş olursun. Dolayısıyla bu yöntemler şirketler tarafından pek tercih edilen yöntemler değillerdir.
Halka Arz Minimum Talep Adedi Nedir?
Halka arz minimum talep adedi aslında “sen bu halka arzdan en az kaç adet hisse senedi almak istersin?” sorusunun Borsa dilinde sorusudur. Buraya standart olarak 1 rakamı girilmelidir. Çünkü eğer 0 girerseniz, sistem sizi pas geçebilir. Veya 10, 20, 50 gibi yüksek rakamlar girerseniz, eğer dağıtım sonrası kişiye, sizin girdiğinizden daha düşük bir lot sayısı düşerse, sistem yine sizi pas geçebilir.
Mesela, PAYROA isimli hayali şirketimiz halka arz oluyor. Siz “minimum talep adedi” kısmına 50 girdiniz. Ancak şirkete çok talep geldi ve talep sonrası kişi başına düşen lot adedi 22 oldu. Siz oraya “ben minimum 50 lot istiyorum” yazdığınız için, sistem size bu 22 adedi vermez, çünkü şartlar yerine gelmedi. Ancak buraya 1 yazsaydınız, sistem size 22 adet lotu yansıtırdı.
Özetle, buraya 1 rakamını girmeniz yararınızadır.
Talep Toplama Yoluyla Satış Nedir?
Talep toplama yoluyla satış, sermaye piyasalarında yaygın olarak kullanılan bir başka yöntemdir. Burada şirket halka arz olmaz, daha çok hisselerin kurumsal yatırımcılara satışı yöntemidir. Şirket bir fiyat aralığı belirler ve kurumsal yatırımcılardan bu fiyatın talebi toplanır. Dağıtım yapıldıktan sonra hisseler yatırımcıların hesabına yansıtılır. Bu yöntemin halka arza göre daha uygun ve maliyetsiz olduğu kabul edilir. Bu da bir finansman yöntemidir.
Halka Arzda En Fazla Ne Kadar Hisse Alınabilir?
Bu sorunun cevabı, halka arz edilen hisselere gelen talebe göre değişmektedir. Eğer şirkete ve şirketin halka arzına çok yoğun bir talep gelirse, size düşecek hisse sayısı da oldukça düşük olacaktır. Ancak halka arza talep çok fazla yoksa, size normalden daha yüksek bir hisse düşebilir. Ancak her halükarda, sizin maksimum talep ettiğiniz hisse sayısı kadar hisse hesabınıza yansıtılır. Halka arza talep az da olsa, sizin belirtmiş olduğunuz maksimum talep sayısının üstünde bir hisse almanız mümkün değildir.
Halka Arz Kaç Gün Sonra Hesaba Geçer?
Halka arzına katılmış olduğunuz hisseden payınıza düşen lot adedi, şirketin Borsa İstanbul’da işlem görmeye başladığı gün hesabınıza yansır ve borsalar açılır açılmaz kazanç ve kaybınızı takip edebilirsiniz.
Halka Arzdan Kalan Paralar Ne Zaman Yatar?
Bu kurumdan kuruma değişmekle birlikte, genelde aracı kurumlar ve bankalar, halka arzdan payınıza düşen hisse senetlerinin dağıtımından sonra ARTA KALAN BAKİYEYİ, hesaplarınıza 1 ila 2 iş günü içerisinde yansıtır.
Hisse Senetlerimi Sattıktan Hemen Sonra Halka Arza Katılabilir Miyim?
Eğer şirket, halka arzını borsada satış yöntemiyle yapıyorsa (ki genelde böyle yaparlar), T+2’yi beklemeden, hisse satışından elde ettiğiniz bakiyeyi halka arzda kullanabilirsiniz.
Halka Arz Edilen Hisse Ne Zaman İşlem Görür?
Şirketin önce halka arz izahnamesi onaylanır. Halka arz ve talep toplama tarihleri SPK bülteninde yayınlanır. Bu tarihler gelince yatırımcılara pay satışı gerçekleşir. Halka arzda satışı olan paylar kişilere dağıtılır. Sonra ilgili şirket Borsa İstanbul’da işlem görmeye başlar.
Halka Arzda Ana Para Kaybedilebilir Mi?
Halka arza katıldığınızda, eğer talep çok değilse, şirket işleme açıldıktan sonra herkes satmaya başlarsa, şirket yükselmek yerine düşebilir. Şirket borsa istanbul’da işlem görmeye başlar başlamaz düşerse, yatırdığınız paradan kaybedebilirsiniz ve ana paranızdan da eksiye düşebilirsiniz. Günceldeki halka arz furyasında her halka arz olan şirket agresif yükseldiği için bu dönemler unutuldu ancak eskiden, halka arzı yapılan şirketin agresif şekilde düşmesi de oldukça mümkündü.
Halka Arzlar Ne Kadar Kazandırdı?
Borsa İstanbul’da yaklaşık 2 yıldır halka arz olan her şirketin hisse senedi, şirket işlem görmeye başladığından itibaren agresif şekilde yükseldi. 2024’ün ilk çeyreğinde gerçekleşen halka arzlar mesela, yatırımcısına %120’den daha yüksek oranlarda para kazandırdı.
Halka Arzlar Neden Bu Kadar Para Kazandırıyor?
Halka arzlar eskiden bu kadar para kazandırmıyordu, hatta halka arz olduktan ve işleme açıldıktan sonra fiyatı agresif düşen onlarca şirket de vardı. Ancak son zamanlarda oluşan ekonomik sıkıntılar, problemler insanlarda bir gelir alternatifi aramak hissiyatı oluşturdu. İnsanlar bundan dolayı, yayınlanan her halka arza normalden çok daha yüksek talep göndermeye başladılar. Talep gönderilen şirketler de agresif bir şekilde yükseldi. Dolayısıyla halka arzlar son zamanlarda çok yüksek paralar kazandırdılar.
Halka Arz Kaç Kez Tavan Yapar?
Bu sorunun net bir cevabı olmamakla birlikte, halka arza gelen talep yoğunluğu ne kadar yüksekse, şirket o kadar agresif yükselir.,
Halka Arz Olacak Şirketleri Nasıl ve Nereden Takip Edebilirim?
Halka arz olacak şirketleri yakından takip etmek için her hafta Perşembe günü yayınlanan SPK bültenine bakabilirsiniz. Tüm halka arz haberleri SPK bültenleri aracılığıyla yayınlanır.
Bir Trader’ın Halka Arza Bakış Açısı Ne Olmalıdır?
Bu konuda iki farklı yazım var, bu iki farklı yazıyı mutlaka okumanızı öneririm:
2023 Halka Arz Çılgınlığı Hakkında Birkaç Kelam: https://borsaninizinden.com/2023-halka-arz-cilginligi/
Teknik Analiz, Halka Arzlar Çılgınlığının Neresinde?: https://borsaninizinden.com/teknik-analiz-halka-arzlarin-neresinde/
