Ertelemeyin.

Aşağıdaki resim, Chicago’nun Michigan Gölü kenarına 1924 yılında inşa edilen, dönemin en büyük ve en popüler otellerinden biri olan Edgewater Beach Otelinin anısını yaşatmak üzere hazırlanan bir kartvizite ait.

Otel o dönemlerde çok katlı inşa edilen ilk otellerdendi, ultra lüks bir oteldi, ulaşımı için Chicago’nun merkezinden, göl üzeri giden deniz uçakları da kullanılabiliyordu.

Dönemin zenginleri, bu otele Chicago’nun merkezinden deniz uçağıyla uçup, uçaklarını göldeki iskeleye yanaştırıp öyle ulaşırlardı ve bu kendi aralarında bir prestij gösterisiydi.

Frank Sinatra, Charlie Chaplin, Roosevelt, Eisenhower gibi onlarca ünlüyü ağırlayan bu otel, 1923’te çok büyük bir toplaşmaya, tanışmaya şahit oldu.

1923’ün soğuk bir kış günü, finansal olarak çok büyük başarılara imza atmış 7 büyük adam, bu otelin bir restoranında beraber yemek yediler.

Bu 7 adam, o güne kadar tüm Amerika’da ve hatta tüm dünyada dünyanın en başarılı/zengin insanları olarak anılıyordu. Öyle ki, toplandıkları gün hepsinin toplam mal varlığı, Amerikan hazinesinin toplam mal varlığından çok daha fazlaydı.

Düşünün,

Bir odadaki 7 kişi.

Hepsinin toplam mal varlığı, Amerikanın toplam hazinesinden daha fazla.

İşte o 7 kişi, soldan sağa.

Resimdekiler, sırasıyla

• Charles Schwab, Bethlehem Steel’in kurucusu, ABD’de dönemin en büyük çelik tüccarı. Kontrolündeki Bethlehem Steel, dönemin en büyük çelik üreticilerinden biriydi.
• Arthur Cutten, dönemin en önemli emtia traderlarından biri. Özellikle buğday ticaretinde vadeli işlemlerde kazandığı paralarla ünlü.
• Richard Whitney, Newyork Stock Exchange’in o dönemdeki başkanı.
• Albert Fall, dönemin ABD Başkanlık Kabinesinin önemli bir üyesi.
• Jesse Livermore, dönemin en büyük Traderlarından biri. Özellikle 1906 ve 1929 yıllarında Amerikan Borsalarındaki ciddi düşüşlerde short pozisyonlarından kazandığı paralarla ünlendi.
• Leon Fraser, dönemin Uluslararası Ödemeler Bankası (Bank for International Settlements) başkanı.
• Ivan Kreuger, Kreuger&Toll isimli inşaat şirketinin kurucusu. Sonrasında işleri finansal piyasalara doğru genişletti ve dönemin en büyük şirketlerinden birinin sahibi oldu.

Bu listedeki iş adamlarının bir kısmı ticaretle, bir kısmı finansal piyasalardaki işlemleriyle, bir kısmı önemli koltuklarda oturmalarıyla bir şekilde iyi paralar kazandılar, bu paraları tekrar içeri sokup kullanmayı ve paradan para kazanmayı becerdiler, katma değerli bir yaşam sürerek dünyanın sayılı zenginlerinden olmayı başardılar.

Öyle ki, tüm Amerikan basınında “Amerikan Rüyasının” en önemli kahramanları olarak gösterildiler.

Bu kişiler üzerinden Büyük Amerika pazarlaması yapıldı. Büyük Amerika’da gerekli çabayı göstererek istediğiniz her şeyi başarabilirsiniz denildi.

Belki doğruydu, belki hala doğru.

Ama, bu 7 kişinin, hayatlarının ilerleyen safhalarında bir başka ortak özelliği daha oldu.

Hepsi beş parasız öldü.

Charles Schwab ve Arthur Cutten tüm kazandıkları paraları batırdılar, Charles Schwab’ın şirketi tamamen battı, Arthur Cutten, emtia piyasasında yanlış bir pozisyona girerek tüm servetini eritti.

Richard Whitney, adının karıştığı bir yolsuzluk sonrası tüm hayatını ünlü Sing Sing hapishanesinde geçirdi, orada tüm mal varlıklarına el konulmuş halde öldü.

Albert Fall da Richard Whitney’in kaderini yaşadı ve hapishaneye girdi, en son eşinin “en azından evde ölsün” talebiyle tahliye oldu ve evinde yine beş parasız öldü.

Jesse Livermore aralarında en şanslılardandı. Öldüğünde karısının üstüne virmanladığı ciddi bir mal varlığı vardı, ancak eşiyle hiç anlaşamıyordu ve intihara çok meyilli bir genetiği vardı. Livermore’un dedesi, onun büyük babası intihar etmişti, en sonunda kendi de intihar etti. Ardından iki oğlu da zaman içerisinde intihar edip hayata veda etti.

Lean Fraser ve Ivan Keruger de, Jesse Livermore gibi, bu hayatta yaşamı değil intiharı seçenlerdendi. Birisi depresyondan, diğeri karıştığı bir yolsuzluktan dolayı intihar ettiler.

Düşünün, 1923’te bir odada toplandıklarında, Amerikan hazinesinden daha fazla bir zenginlik vardı o odada. Ancak hayatın ilerleyen safhalarında kimisi intihar etti, kimisi battı, kimisi hapishanede öldü, kimisi depresyona girdi.

Aralarından bir tanesi bile kafa sağlığıyla, sevdikleriyle eğlenerek, muhabbetle, keyifle gitmedi ölüme. Hepsi çeşitli acılar çektiler ve çektirdiler.

Para tek başına hiçbir şey. Didinip çabalıyoruz, uğraşıp duruyoruz, ne için? Para kazanmak için. Ancak o paraları sevdiklerinle, kendinle, arkadaşlarınla, çocuğunla keyifle harcayamadıktan sonra bir anlamı yok.

Hiçbirimiz mezarlıktaki en zengin insan olmak istemiyoruz. Hepimiz daha fazla sohbet için, daha fazla keyif için, sevdiklerimizle birlikte yeni anılar biriktirmek için yaşıyoruz.

O yüzden, paranın tüm hayatızı ve karar mekanizmanızı ele geçirmesine izin vermeyin, ara ara kazandığınız paraları sistemin dışına çıkartın, harcayın, gezin, keyif yapın.

Babam köy çocuğuydu, İzmir’e göç etti. Çok kazandı, battı, çıktı.

Ama yürüdü.

Hep “50’den sonra bir çiftlik alacağım, bırakacağım işi gücü, toplayacağım tüm aileyi, mangal yakarız, sohbet ederiz, güler eğleniriz” derdi.

Kızını kendi işi için yetiştirdi, işi de ona devretti ancak işini hiç bırakmadı. Hep çalıştı, halbuki artık çalışmasına gerek yoktu, hayatını dengeye, düzene sokabilirdi, haftada 1-2 ofise uğrasa yeterdi.

Yapmadı.

Dur durak bilmeden çalışmaya, biriktirmeye devam etti.

Öyle çalıştı ki, harcamaya zaman bulamadı.

50 yaşını geçti, 55 oldu, 60 oldu, hala çalıştı.

Halbuki kendisine sözü vardı, “50’den sonra bir çiftlik alıp yerleşeceğim” demişti.

Kendi sözünü tutmadı.

63‘e kadar erteledi hayallerini. İş dedi güç dedi.

63 yaşında, bir gün, işe diye çıktı, haberi geldi. Sokakta kalp krizinden düşmüş, düştüğü yerde vefat etmiş.

Özetle,

Ertelemeyin.

Not: Bu 7 adamın hikayesini Richard Smitten’in yazdığı Jesse Livermore biyografisinden okudum.