Borsa Nedir? Borsaya Yeni Başlayanlar İçin Öneriler

Sevgili dostlar,

Özellikle son dönemlerde Türkiye’deki ekonomik krizin orta sınıf başta olmak üzere herkesi iyice etkilemesiyle, insanlarda ana gelirlerinin yanına ek gelir yaratma konusunda ciddi bir ihtiyaç hasıl oldu.

Kimisi hobisini işe çevirdi, e-ticarete girmeye çalıştı, kimisi ne yazık ki sanal bahis/sanal kumar bataklığına saplandı, kimisi de finansal piyasalarda işlem yaparak ek gelir yaratmaya çalıştı.

Finansal piyasalarda işlem yapmak giriş ve işletme eşiği olarak da düşük bir ek gelir fırsatı olduğu için, oldukça fazla ilgi ve dikkat çekti. Sonuçta oturduğunuz yerden tek tuşla alıp satabildiğiniz dijital ürünler ve bu dijital ürünlerin fiyat hareketlerinden kazanacağınız paralar.

Şimdi hisse senetlerine “dijital ürün” demem belki bazılarınızın tepkisini çeker, “hocam ya bunların bacaları var tütüyorlar, istihdam sağlıyorlar, yatırım yapıyorlar, bunlar koca koca şirketler” diyeceksiniz, ancak bizim gibi traderlar için bunlar aslında alınıp satılabilen dijital ürünler.

Çünkü biz yatırım yapmak yerine, o şirketin hissesinin fiyat hareketlerinden para kazanmaya odaklanmış tüccarlarız. Dolayısıyla şirketin bacasının olması, istihdam sağlaması, yatırım yapması bizim için çok da önemli veriler değil.

Şimdi, mevzuyu uzatmadan ana konumuza gelelim.

Hem ekonomik sıkıntıları bir nebze olsun dindirmek amacıyla hem de bu işi gerçekten artık profesyonel bir şekilde yapmak niyetiyle borsayı araştıran kişilere bir rehber hazırlamak istedim. Borsa nedir, nasıl girilir, neleri bilmek gerekir, yeni başlayanlar için öneriler nelerdir gibi tüm başlıkları bu rehberde cevaplayacağım.

Yani özetle, rehberi sonuna kadar okuyan bir kişi borsayla ilgili en temel konuları bilmiş halde bu siteden ayrılacak.

Evet, hazırsanız ilk ve belki de en önemli soruyla başlayalım.

Borsa Nedir?

Borsa, en basit tanımıyla, alıcıların ve satıcıların bir araya gelerek hisse senetleri, tahviller, emtialar ya da diğer finansal araçları alıp sattığı bir pazar yeridir. Aynı bildiğimiz Pazar yeri gibi düşünebilirsiniz. Hani her hafta sonu gidip ev alışverişinizi yaptığınız, ev için lazım olan ürünleri satıcısından aldığınız Pazar yeri. Yani borsa aslında bir Pazar yeri, bir semt pazarı, ancak burada domates ya da patlıcan değil, şirket hisseleri, devlet tahvilleri ya da altın gibi varlıklar el değiştiriyor.

Bu pazaryeri tabi fiziksel bir yer olmaktan çok, artık dijital bir platform. Borsa İstanbul’u düşünün mesela; bir binası, bir merkezi var tabi ki, ama işlemlerin çoğu ekran başında, bir tıkla gerçekleşiyor. İşte yukarıda bahsettiğim “işin giriş eşiğinin çok düşük olması” mevzusu biraz da bu. Bir aracı kuruma gidiyorsunuz, birkaç imza ve birkaç prosedür sonrası bir de bakmışsınız milyon liralarla tek tuşla alım satım yapabiliyorsunuz. Kulağa hoş geliyor değil mi? Evet ama bir yandan da aşırı riskli. Anlatacağım. Devam edelim.

Borsalarda Trader ile Yatırımcı Farkı Nedir?

Şimdi işin biraz daha incelikli bir yerine dalalım ve şu soruya cevap verelim: Borsalarda trader ile yatırımcı farkı nedir?

Borsanın renkli dünyasında iki ana karakter var, biri trader, diğeri yatırımcı. İkisi de aynı pazarda, aynı hisse senetleriyle, aynı ekran başında iş yapıyor aslında ancak niyetleri, yöntemleri ve ruh halleri haliyle başka.

Traderlar aslında şirketle, şirketin bacasıyla, dumanıyla, yatırımıyla, sektörüyle, bilançosuyla pek ilgilenmiyorlar. Onlar için şirketin asıl hisse senetleri önemli çünkü piyasadaki arz ve talep sonucu bu hisse senedinin fiyatı sürekli dalgalanıyor. Bu dalgalanma da traderlar için bir para kazanma yöntemi. Ucuzdan alıp pahalıdan satmaya, pahalıdan satıp, ucuzdan yerine koymaya çalışıyorlar.

Bunu sürekli ve hep farklı marketlerde, farklı hisse senetleriyle yapıyorlar.

Hiçbir hisse senedini evladiyelik veya uzun dönemli tutmuyorlar.

Bu alım satımlarını genelde teknik analiz ile yapıyolar, üstüne trade psikolojisi ve risk yönetimi gibi niş yetkinlikleri de ekleyerek, iyi bir tüccar olmayı hedefliyorlar.

Traderlar böyle, şimdi biraz da yatırımcılardan bahsedelim.

Yatırımcılar borsanın daha sakin, uzun vadeli yolcularıdır. Bir şirketin hissesini alırken, o şirkete ortak olmaya niyetlenir. Şirketin kazancı, büyüme potansiyeli, sektörü, yönetimi, hatta vizyonu önemlidir. Mesela, “Bu şirket 5 yıl sonra sektör lideri olur mu?” ya da “Şirketin yeni yaptığı yatırım ne zaman para kazandırır” ya da “Şirketin son bilançosundaki rasyolar şirket için umut vadediyor mu?” diye sorarlar.

Onlar hisseleri alır, portföyüne koyar ve sakin sakin beklerler. Fiyatlar düşse de paniklemezler, çünkü yatırımcılar anlık fiyat dalgalanmalarından ziyade, şirketin gelecek dönemki değerine odaklanmışlardır. Fiyatın hesapladıkları değere eninde sonunda ulaşacağını düşünürler.

Yatırımcıların teknik analizle, grafiklerle çok işi olmaz, onların derdi, şirketin bilançosu, nakit akışı, temettü verimi gibi temel verilerdir.

Her ikisi de borsaların olmazla olmazlarıdır. Traderlar borsalara likidite sağlarlar, kademeleri doldururlar, alanın malını satar, satanın malını alırlar, onlar olmazsa borsalar çok daha sakin ve durağan olur.

Yatırımcılar ise borsaların geleceğinin teminatlarıdır, iyi şirketlere yatırım yaparlar, temettüleri tekrar içeri sokarlar, şirketlere finansman sağlarlar, borsaların daha da büyümesini ve yeni şirketlerin borsaya açılmasını sağlamaya çalışırlar.

Evet, bu konu tamamsa devam edelim.

Borsadan Nasıl Kazanç Elde Edilir?

Yukarıda da bahsettiğim gibi, traderlar anlık fiyat hareketlerine göre al sat yaparak, yatırımcılar ise şirketlerin fiyatının hesaplanan değere ulaşmasıyla para kazanmaya çalışırlar. Bu iki tarz da çok detaylıdır ve her ikisi de çok önemli ve aynı derecede değerlidir.

Traderların fiyatlar arasındaki farktan para kazanmasının yanında, yatırımcılar bir de temettü denilen bir olgudan para kazanırlar. Temettü dediğimiz şey, şirketlerin kazançlarının bir kısmını yatırımcılarıyla paylaşmasıdır. Türkiye’de bu genelde yılda bir defa yapılır ve temettü veren şirketler için genelde yılın ilk çeyreği temettü dağıtma zamanıdır. Hisse sayınız kadar belirlenen temettü direkt olarak yatırımcı hesabınıza yansıtılır.

Ek olarak, sadece hisse senedi gibi de düşünmemek lazım. Borsalarda para kazanmanın çok fazla yolu vardır. Opsiyonlar, türev sözleşmeleri, ETF’ler, CFD’ler, tahviller. Hepsi finansal piyasaların içerisinde ayrı ayrı fırsatlardır.

Mesela türev sözleşmeleri kaldıraçlı işlemlerle kasanızdan daha fazla bir pozisyon büyüklüğü yaratmanıza imkan sağlar, dolayısıyla kısa zamanda çok büyük paralar kazanabilir veya çok büyük paralar kaybedebilirsiniz.

Aynı şekilde CFD’ler, oturduğunuz yerden amerikan hisselerinin türev sözleşmelerine para yatırıp fiyat dalgalanmalarından para kazanmanızı sağlar. Bunlar da kaldıraçlıdır. Böyle onlarca enstrüman finansal piyasalarda size para kazandırabilir.

Borsayı Öğrenmek İçin Hangi Kaynakları Takip Etmek Gerekir?

Öncelikle kendi reklamımızı yapalım 😊

Borsayı öğrenmek için, özellikle borsada trade ederek al sat yaparak para kazanmak için şu an bulunduğun Borsanın İzinden ekosistemi internetteki en geniş Türkçe kaynaklardan biri. Blog yazılarım, Atölye’deki eğitimlerim, sosyal medya paylaşımlarım, ücretsiz eğitimlerim vesaire, hepsi sana zaten ihtiyaç duyduğun teknik ve temel bilginin pek çoğunu sağlayacak.

Ancak onun dışında özellikle YouTube tarafında oldukça güzel kaynaklar mevcut.

Eğer trading tarafında ilerlemek istiyorsanız benim YouTube kanalım gittikçe büyüyen ve bir dijital kütüphaneye dönen bir kanal, videolarımı izleyebilirsiniz.

Onun dışında Chat With Traders gibi çok önemli kanallar, Rayner Teo gibi, The Trading Channel gibi önemli youtube kanalları da mevcut.

Bunun yanında, mutlaka okumanız gereken bazı borsa kitapları da var. Blogumun kitap tavsiyeleri bölümüne göz gezdirin ancak Türkçe’de mutlaka okumanız gereken borsa kitapları bence şöyle:

• 15 Örnekle Adım Adım Açıklamalı Teknik Analiz – İbrahim Babadağı
• Teknik Analizde Fiyatın Dili: Mumlar ve Mum Formasyonları – İbrahim Babadağı
• Bir Borsa Spekülatörünün Anıları
• Trend Takipçisi
• Borsa Sihirbazları
• Bilinmeyen Borsa Sihirbazları
• Alfa Trader
• Güvenli Trade Sanatı

Ek olarak, Borsanın İzinden Atölye’de teknik analiz ve trade psikolojisi eğitimlerime bakabilir, 5 saatlik ücretsiz eğitimime katılabilirsin.

Udemy veya Coursera’da da oldukça detaylı eğitimler mevcut.

Investing.com, Bloomberg, Yahoo Finance gibi önemli internet siteleri, aracı kurumların analizleri ve raporları, forumlar ve topluluklar da borsayı öğrenmen için ideal.

Borsaya Yeni Başlayanların Mutlaka Bilmesi Gereken 15 Kavram

1- Hisse Senedi: Bir şirketin küçük bir parçasına sahip olmanızı sağlayan finansal araç. Mesela, X şirketinin hissesini alırsanız, o şirkete ortak olursunuz. Fiyatı artarsa kâr edersiniz, düşerse zarar.

2- Aracı Kurum: Borsaya girmek için köprünüz. Bankalar ya da yatırım şirketleri (mesela Yapı Kredi Yatırım, Ak Yatırım) sizin adınıza alım-satım yapar. Güvenilir bir aracı kurum seçmek, yolculuğunuzun ilk adımı.

3- Trading (al-sat): isseleri düşük fiyattan alıp yüksek fiyattan satma (ya da tam tersi) eylemi. Traderlar, kısa vadeli fiyat hareketlerinden kar elde etmeye çalışır. Hızlı ve disiplinli bir iş.

4- Temettü: Bazı şirketler, karlarının bir kısmını hissedarlarına nakit ya da hisse olarak dağıtır. Buna temettü denir. Mesela, hisse başına 2 TL temettü alırsanız, 100 hisseniz varsa 200 TL cebinize girer.

5- Teknik Analiz: Geçmiş fiyat hareketlerini, grafiklerini, trendleri, destek-direnç seviyelerini ve göstergeleri (RSI, MACD gibi) inceleyerek gelecek fiyat hareketlerini tahmin etme sanatı.

6- Temel Analiz: Yatırımcıların favorisi. Şirketin mali durumunu, kârını, borçlarını, sektörünü ve büyüme potansiyelini inceleyerek hissenin gerçek değerini anlamaya çalışma.

7- Volatilite: Fiyatların ne kadar dalgalı olduğunun ölçüsü. Yüksek volatilite, büyük fiyat sıçramaları demek; riskli ama traderlar için fırsat dolu. Düşük volatilite ise daha sakin bir piyasa.

8- Stop Loss / Take Profit: Stop Loss, Hisseleriniz belirli bir fiyatın altına düşerse otomatik satılmasını sağlayan emir. Take Profit, Hisseleriniz belirli bir fiyatın üstüne çıkarsa otomatik satılmasını sağlayan emir.

9- Halka Arz: Bir şirketin hisselerini ilk kez borsada satması. Yeni başlayanlar için halka arzlar, genellikle uygun fiyatlı hisse alma fırsatı sunar. Ama dikkat, her halka arz karlı olacak diye bir kural yok!

10- Limit Emir: Hisseleri belirli bir fiyattan al/sat talimatı (mesela, “50 TL’ye al”). Bu emirle hisse sadece 50TL’den alınır. Fiyat oraya gelmemişse emir aktif olmaz.

11- Piyasa Emri: Hisseleri o anki piyasa fiyatından al/sat (hızlı ama fiyat garantisi yok çünkü bulduğu ilk satış fiyatından alım yapar).

12- Piyasa Değeri: Bir şirketin borsadaki toplam değeri. Formül basit: Hisse fiyatı x Toplam hisse sayısı. Mesela, X şirketinin hissesi 10 TL ve 1 milyon hissesi varsa, piyasa değeri 10 milyon TL’dir.

13- Portföy: Sizin borsa çantanız! Aldığınız hisse senetleri, tahviller ya da diğer enstrümanların tamamına portföy denir. Çeşitlendirmek, riski azaltmanın anahtarı.

14- Risk Yönetimi: Borsanın altın kuralı! Tüm paranızı tek bir hisseye yatırmamak, portföyü çeşitlendirmek ve stop-loss gibi araçlarla zararınızı sınırlamak. Duygularınıza kapılmadan, disiplinli hareket etmek şart.

15- Endeks: Piyasanın genel performansını ölçen bir gösterge. Mesela, BIST 100, Türkiye’deki en büyük 100 şirketin performansını yansıtır. Endeks yükselirse, piyasa genelde iyimserdir.

BIST30 ve BIST100 Nedir?

BIST30 ve BIST100 Borsa İstanbul’u takip edebilmemiz için oluşturulmuş bir hisse senedi sepetidir. Yani Borsa İstanbul’da işlem gören şirketlerin en önemlileri, en gösterge şirketler bu hisse senedi sepetine atılır ve genel olarka borsa istanbul’un gidişatı gözlemlenir.

Mesela BIST 30, Borsa İstanbul’da işlem gören en büyük ve en likit 30 şirketin hisse senetlerinden oluşan bir endekstir. Yani, Türkiye’nin borsa arenasındaki “ağır toplarının” performansını ölçen bir göstergedir. Bu endeksteki şirketler, piyasa değeri ve işlem hacmi bakımından lider konumda olurlar. Bankalar, holdingler ya da büyük sanayi şirketleri genelde BIST 30’un yıldızlarıdır.

BIST 30 hisseleri, yüksek likidite yüzünden al-sat için çok tercih edilir. Fiyat hareketleri hızlıdır, fırsatlar boldur. Kolayca alım satım yapılabilir. Slipaj genelde oluşmaz.

Peki BIST100 nedir?

BIST 100 ise biraz daha geniş bir çerçeve çizer. Borsa İstanbul’da işlem gören, piyasa değeri ve işlem hacmi en yüksek 100 şirketin hisse senetlerini kapsar. Yani, BIST 30’un daha geniş bir versiyonu gibi düşünebilirsiniz. BIST 30’daki şirketler zaten BIST 100’ün içindedir, ama BIST 100 daha fazla çeşitlilik sunar.

BIST100, BIST30’dan daha önemlidir çünkü BIST100 Türkiye borsasının genel performansını yansıtan ana endekstir. Yatırımcılar ve traderlar, piyasanın yönünü anlamak için önce BIST 100’e bakar. Endeks düşüyorsa, piyasa genelde durgundur, endeks yükseliyorsa bir ralli havası beklenebilir.

Borsaya Girmek İçin Gerekli Şartlar Nelerdir?

Esasen borsaya girmek için gerekli şartlar çok azdır, o yüzden borsa giriş eşiği çok düşük bir iştir. Bu avantaj gibi gözükse de, bu konuda yeterli yetkinlikle olmayanların da kolayca girebileceği bir iş olmasından dolayı, kaybedilen paralar çok fazla kişinin canını yakabilir.

Ancak resmi olarak borsaya girişin bazı kuralları da vardır. Öncelikle 18 yaşını doldurmuş olmanız gerekir. Bir banka ve yatırım hesabınızın olması gerekir. Aracı kurum seçmeniz ve gidip yatırımcı – müşteri sözleşmelerini imzalamanız gerekir. Minimum para şartı yoktur. Hesap açtıktan sonra işlem yapmaya müsait hale gelirsiniz.

Bunlar sağlandıktan sonra bilgisayar veya telefon ihtiyacınız olacaktır. Emirleri piyasaya iletmek için aracı kurumların size sağladığı internet tabanlı programlar veya mobil uygulamalar yeterlidir. Ancak hangi hisseyi veya ürünü alıp satacağınızı netleştirmek için bir analiz programına ihtiyacınız olabilir. Matriks, iDeal veya Tradingview bunlardan bazılarıdır. Aynı zamanda işlem platformu ihtiyacınız da olacaktır ancak bunların hepsini aracı kurumlar sizlere sağlar.

Al-Sat Mantığı (Trading) Neye Göre İşler?

Daha önce de bahsettiğim gibi, borsaların tadı tuzu aslında traderlardır. Borsada hem işlem sıklığı hem de likidite bolluğu açısından traderlar olmazsa olmazdır.

Ne demiştik? Traderlar bir hisse senedini, emtiayı ya da başka bir finansal enstrümanı düşük fiyattan alıp yüksek fiyattan satarak (ya da tam tersi, önce satıp düşüşte geri alarak) kazanç elde ederler. Traderlar, fiyat hareketlerinden faydalanır, şirketin uzun vadeli değeri değil, kısa vadeli fiyat dalgalanmaları asıl işleridir. Peki, bu mantık nasıl işler? Buyrun anlatayım.

Al sat mantığının temeli teknik analizdir. Biz teknik analizi kullanarak bir fiyatın ucuz veya pahalı olduğunu tespit etmeye çalışır ya da fiyata gelecek olası talep veya arzları anlamaya çalışırız. Teknik analizde daha önce çalışan herhangi bir talep bölgesi tekrar çalışabilir, oluşan desenler tekrar oluşabilir çünkü tüm bu fiyat hareketleri insan psikolojisiyle tekrar tekrar oluşur.

Biz teknik analizle birlikte grafiklerdeki trendleri, supply demand bölgelerini, formasyonları ve hareketleri tespit etmeye çalışır, terazinin olumlu tarafını bolca teknik argümanla doldurmaya çalışırız.

Pozisyonun yükseleceğini düşünrüsek o ürüne para yatırır, yükseldiğinde satarak aradaki farkı kazanırız. Tam tersi eğer pozisyonun düşeceğini düşünürsek short açar veya açığa satış yaparız, fiyat düşünce ürünü yerine koyar, aradaki parayı kazanç hanemize ekleriz.

Al sat mantığında likidite, volatilite çok önemlidir. Kolayca alıp satabileceğimiz ürünlerde işlem yapmayı tercih ederiz. Gün içinde işlem yapan al satçılara day trader veya scalper deriz, günlük ve haftalık işlem yapan arkadaşlara swing trader veya position trader deriz.

Trade ederken tuşa basmak kolaydır, asıl mevzu tuşa bastıktan sonra başlar. Trade psikolojisi ve risk yönetimi çok çok önemlidir, para kazanmak kolaydır ancak ÇOK PARA KAZANMAK ancak trade psikolojisi ve risk yönetimiyle mümkündür.

Özetle Al-sat mantığı, fiyat hareketlerini okuyarak, piyasanın nabzını tutarak ve disiplinli bir stratejiyle kazanç elde etme işidir. Teknik analiz, trade psikolojisi, risk yönetimi ve sistem, bu işin dört temel direğidir. Al-sat bir gecede öğrenilmez, sabırla, pratikle ustalaşılır.

Borsa İstanbul’da İşlem Saatleri

Borsa İstanbul, resmi tatiller ve hafta sonları hariç hafta içi her gün çalışır. Cumartesi-pazar kapalı, resmi tatillerde (bayramlar, 29 Ekim gibi) de kepenk indirir. İşlem saatleri, farklı seanslara bölünmüş durumdadır ve her birinin mantığı vardır. Buyrun bakalım:

1- Açılış Seansı (09:40 – 10:00)

• 09:40 – 09:55: Emir Toplama: Bu aşamada al-sat emirlerinizi girersiniz, ama işlemler gerçekleşmez. Sistem, sizin verdiğiniz emirleri toplar ve en iyi fiyatı bulmaya çalışır.
• 09:55 – 10:00: Fiyat Belirleme ve Eşleştirme: Toplanan emirlerden tek bir açılış fiyatı belirlenir ve işlemler bu fiyattan başlar.
• Niye önemli? Açılış seansı, piyasanın o günkü ruh halini anlamak için kritik. Mesela, gece gelen bir haber fiyatları etkileyebilir; bu seansta ipuçlarını yakalarsınız.

2- Sürekli İşlem Seansı (10:00 – 18:00)

Bu, borsanın asıl aksiyon saati! 10:00’dan 18:00’e kadar hisse senetlerini, ETF’leri ya da diğer enstrümanları alıp satabilirsiniz.

• Öğle arası yok: Borsa İstanbul’da işlemler kesintisiz devam eder, yani 12:30-13:30 gibi bir mola yok. Sürekli müzayede yöntemiyle, fiyatlar anlık olarak eşleşir.
• Traderlar için not: Bu saatlerde volatilite genelde yüksektir, özellikle sabah 10:00-11:00 ve akşam 17:00-18:00 arası hareketli olur.

3- Kapanış Seansı (18:00 – 18:10)

• 18:01 – 18:05: Emir Toplama ve Marj Yayını: Sürekli seans biter, ama kapanış için yeni emir girilebilir ya da önceki emirleriniz değiştirilebilir/iptal edilebilir.
• 18:05 – 18:07: Fiyat Belirleme: Kapanış fiyatı hesaplanır; bu, o günün resmi kapanış fiyatıdır.
• 18:08 – 18:10: Kapanış Fiyatından İşlemler: Son işlemler, belirlenen kapanış fiyatından yapılır.

Emir Tipleri Nelerdir?

Emir, aracı kurumunuza verdiğiniz “Şunu al, bunu sat” talimatıdır. Ama bu talimatı nasıl verdiğiniz, fiyatı ve zamanlamayı nasıl belirlediğiniz çok önemlidir. Borsa İstanbul’da ve diğer tüm marketlerde farklı ihtiyaçlara göre çeşitli emir tipleri vardır.

1- Piyasa Emri (Market Order)

• Nedir? Hisseleri o anki piyasa fiyatından hemen alıp satmanızı sağlar. Fiyat belirtmezsiniz, sistem en iyi alıcı/satıcı ile eşleşir.
• Örnek: X hissesini almak istiyorsunuz, piyasa fiyatı 50 TL. Piyasa emri verirseniz, anında 50 TL’den (ya da en yakın fiyattan) alırsınız.
• Avantaj: Hızlıdır, işlem garanti olur. Özellikle volatil piyasalarda anı yakalamak için idealdir.
• Dezavantaj: Fiyat kontrolünüz yok. Ani sıçramalarda beklediğinizden pahalıya alabilir ya da ucuza satabilirsiniz.
• Ne zaman kullanılır? Hızlı hareket etmek istediğinizde, mesela bir haber sonrası fiyatın zıplayacağını düşünüyorsanız.

2- Limit Emri (Limit Order)

• Nedir? Hisseleri belirli bir fiyattan ya da daha iyi bir fiyattan almak/satmak için verilen emir. Siz fiyatı belirlersiniz, işlem sadece o fiyat ya da daha iyisi gerçekleşirse olur.
• Örnek: X hissesini 50 TL’den almak istiyorsunuz, ama şu an 52 TL. Limit emri verirsiniz, fiyat 50 TL’ye düşerse alırsınız.
• Avantaj: Fiyatı siz kontrol edersiniz, sürpriz yok.
• Dezavantaj: Fiyat istediğiniz seviyeye gelmezse işlem gerçekleşmeyebilir.
• Ne zaman kullanılır? Sabırlıysanız ve belirli bir fiyat hedefiniz varsa. Yeni başlayanlar için güvenli bir seçenek.

3- Stop Emri (Stop Order)

• Nedir? Belirli bir fiyat seviyesine ulaşıldığında otomatik olarak piyasa emri tetiklenir. Genelde zarar durdurmak ya da kâr realize etmek için kullanılır.
• Örnek: X hissesini 100 TL’den aldınız, ama 90 TL’ye düşerse satmak istiyorsunuz. 90 TL’ye stop emri koyarsanız, fiyat oraya gelince hisse otomatik satılır.
• Avantaj: Zararınızı sınırlar ya da kârınızı garantiler. Duygusal kararları devre dışı bırakır.
• Dezavantaj: Ani fiyat sıçramalarında (gap) stop fiyatınız atlanabilir, farklı bir fiyattan işlem olabilir.
• Ne zaman kullanılır? Risk yönetimi için, özellikle volatil hisselerde.

4- Stop-Limit Emri

• Nedir? Stop emrinin limit versiyonu. Belirli bir fiyat seviyesine ulaşıldığında, limit emri tetiklenir. Yani, hem tetikleme fiyatını hem de alım/satım fiyatını siz belirlersiniz.
• Örnek: X hissesi 100 TL, ama 90 TL’ye düşerse 89 TL’den satmak istiyorsunuz. Stop fiyatı 90 TL, limit fiyatı 89 TL olarak emir girersiniz.
• Avantaj: Fiyat kontrolü daha fazla, stop emrinden daha hassas.
• Dezavantaj: Fiyat limitinize uymazsa işlem gerçekleşmeyebilir.
• Ne zaman kullanılır? Hem risk yönetmek hem de fiyatı kontrol etmek istediğinizde.

5- Kapanış Fiyatından Emir

• Nedir? Günün kapanış fiyatından işlem yapmak için verilen emir. Borsa İstanbul’da kapanış seansı (18:05-18:10) sırasında bu fiyattan alım-satım yapılır.
• Örnek: X hissesini gün sonu kapanış fiyatından almak istiyorsanız, bu emri verirsiniz. Fiyat, kapanış seansında belirlenir.
• Avantaj: Gün içi dalgalanmalardan etkilenmezsiniz, resmi kapanış fiyatı üzerinden işlem yaparsınız.
• Dezavantaj: Fiyatı önceden bilemezsiniz, kapanış seansına bağlısınız.
• Ne zaman kullanılır? Uzun vadeli yatırımcılar için, günlük volatiliteyi umursamıyorsanız.

6- Geçerlilik Süreli Emirler

Emirlerinizi ne kadar süre aktif tutacağınızı belirtebilirsiniz:

• Günlük Emir: Sadece o işlem günü geçerli. Gün sonunda işlem olmazsa emir iptal edilir.
• Tarihe Kadar Geçerli (İKG – İptale Kadar Geçerli): Siz iptal etmedikçe ya da belirttiğiniz tarihe kadar emir aktif kalır.
• Şarta Bağlı Emir (Fiyat Görülene Kadar): Belirli bir fiyat seviyesine ulaşıldığında emir devreye girer.
• Ne zaman kullanılır? Stratejinize göre esneklik sağlar. Mesela, kısa vadeli al-sat için günlük, uzun vadeli fırsat kollamak için İKG uygundur.

Halka Arz Nedir?

Halka arz, bir şirketin hisse senetlerini ilk kez halka sunarak borsada işlem görmeye başlamasıdır. Yani, bir şirket “Ben büyümek istiyorum, sermaye lazım!” der ve hisselerinin bir kısmını borsada satmaya karar verir. Böylece, siz ben gibi bireysel yatırımcılar, o şirkete ortak olma şansı yakalar. Borsa İstanbul’da bu süreç, genelde büyük bir heyecan dalgası yaratır; çünkü halka arzlar, yeni fırsatlar olarak görülür.

Temettü Nedir?

Temettü, bir şirketin kârının bir kısmını hissedarlarına dağıtmasıdır. Yani, siz bir şirketin hissesine sahipseniz ve o şirket kâr ederse, “Hadi bakalım, bu kârı ortaklarımızla paylaşalım!” der ve size nakit ya da hisse senedi olarak bir ödeme yapar. Borsa İstanbul’da temettü, özellikle sabırlı yatırımcılar için popüler bir gelir kaynağı.

Rüçhan Hakkı Nedir?

Rüçhan hakkı, bir şirketin mevcut hissedarlarına, yeni hisse senedi çıkarımı (sermaye artırımı) sırasında öncelikli olarak bu yeni hisseleri satın alma hakkı tanımasıdır. Yani, eğer bir şirketin hissesine sahipseniz ve şirket yeni hisse çıkararak sermaye artırmaya karar verirse, siz mevcut ortak olarak bu yeni hisseleri piyasaya sunulmadan önce, genellikle daha uygun bir fiyattan alma hakkına sahipsiniz. Bu, şirketin mevcut yatırımcılarına sağlamış olduğu bir avantajdır.

Devre Kesici Nedir?

Devre kesici, borsada hisse senetlerinin fiyatlarında aşırı dalgalanmalar olduğunda işlemleri geçici olarak durduran bir otomatik mekanizmadır. Yani, piyasa çok hızlı yükselir ya da düşerse, Borsa İstanbul ticareti kısa bir süre askıya alır. Bu, yatırımcıları panik kararlarından korumak, piyasada istikrar sağlamak ve manipülatif hareketleri önlemek için tasarlanmış bir güvenlik ağıdır.

Katılım Endeksi Nedir?

Katılım Endeksi, genellikle finans ve yatırım alanında, özellikle İslami finans prensiplerine uygun olan hisse senetlerini içeren bir borsa endeksini ifade eder. Türkiye’de Borsa İstanbul (BIST) bünyesinde yer alan BIST Katılım Endeksi, faizsiz finans prensiplerine uygun şirketlerin hisse senetlerinden oluşan bir endekstir. Bu endeks, İslami hassasiyetlere uygun yatırım yapmak isteyen yatırımcılar için rehber bir gösterge olarak kullanılır.

Katılım endeksi oluşturulurken şirketin islami finans prensiplerine uygunluğu aranır. Bazı filtreleme kriterleri vardır.

Örneğin:

• Faiz getiren finansal işlemlerden elde edilen gelirin toplam gelir içindeki payı belirli bir seviyenin altında olmalıdır.
• Şirketin borçluluk oranı (örneğin, toplam borç/toplam varlık oranı) belirli bir eşiği aşmamalıdır.
• Faaliyet alanı helal olmalıdır (örneğin, alkol, kumar veya faizle ilgili işler yapan şirketler hariç tutulur).

Katılım Endeksi, İslami kurallara uygun yatırım yapmak isteyen bireysel ve kurumsal yatırımcılar için bir rehberdir.

T+1 ve T+2 Nedir?

T+1 ve T+2, finansal piyasalarda, özellikle hisse senedi, tahvil veya diğer menkul kıymet işlemlerinde takas ve teslimat sürelerini ifade eden terimlerdir. Burada “T”, işlem tarihi (trade date), yani işlemin gerçekleştiği günü temsil eder. Sayılar (1 veya 2) ise işlemin tamamlanması ve takasının gerçekleşmesi için geçen iş günlerini belirtir.

• T+1 İşlemin gerçekleştiği günden sonraki bir iş günü içinde takas ve teslimatın tamamlanması anlamına gelir.
• T+2 İşlemin gerçekleştiği günden sonraki iki iş günü içinde takas ve teslimatın tamamlanması anlamına gelir.

T+2, Türkiye’de Borsa İstanbul (BIST) gibi birçok piyasada standart takas süresidir. Bu, işlemin tamamlanması için alıcı ve satıcı arasındaki ödemelerin ve menkul kıymet transferinin iki iş günü içinde gerçekleştiği anlamına gelir.

İbrahim Babadağı’ndan, Borsaya Yeni Başlayanlar İçin 11 Öneri

Geldik en cafcaflı, en güzel kısma.

Şimdi sizlere borsada 16 yılını tamamlamış bir dostunuz olarak tam 11 öneri vereceğim. Bu öneriler borsaya yeni başlamış arkadaşlarımıza olduğu kadar, borsada şu anda bir şeyler yapmaya çalışırken zorlanan ve yolunu kaybetmiş diğer arkadaşlarımıza da yararlı olacaktır.

1. Sakın ama sakın tek hisseye tüm paranızı yatırmayın. Mutlaka riski bölün, bazısı gider, bazısı gitmez ama bir şekilde portföy yapmak sizi genel anlamda çoğu riskten korur. Tüm paranızı tek hisseye yatırırsanız, o tek hissenin performansına çok bağımlı bir psikolojiniz olur ve ters bir durumda ciddi para kaybedebilirsiniz.
2. İlk başta sabit sermayeyle işlem yapın. Yani mesela piyasaya 500.000TL yatırıyorsanız, kazandığınız parayı belli bir süre sonra çekin ve kasanızı tekrar 500.000TL’ye indirin. Kaybederseniz tamamlayın ve 500.000TL’yi sabit tutmaya çalışın.
3. Trade Psikolojisine mutlaka en az teknik analiz kadar önem verin. Teknik analiz iyi bir psikolojiniz yoksa inanın size hiçbir avantaj sağlamaz. Alıp satmaktan daha önemli bir şey varsa, tüm fırtınalar boyunca sağlamca pozisyona tutunabilmektir.
4. Trade günlüğü tutun. Buna herkes üşeniyor ancak üşenmeyenler fark yaratıyor. Böylece hangi setupta, hangi formasyonda, hangi konuda daha iyisiniz ve daha kötüsünüz ortaya çıkar. Biriktirdiğiniz veriyi sonrasında yorumlayarak kendinizin en iyisini yaratabilirsiniz.
5. Haberleri sakın takip etmeyin, ne varsa fiyatın içindedir, fiyata ve hacme güvenin.
6. İndikatörlerden ne kadar hızlı kurtulabilirseniz, o kadar iyidir.
7. Temel Analiz iyidir, hoştur ancak eğer piyasada al satçı olmak istiyorsanız temel analiz kafa karıştırıcı olabilir. Size bir “bias” bir “önyargı” yükleyebilir. “Bu şirket bu fiyat etmez, satıyorum” dersiniz, bir bakmışsınız trend devam etmiş. “Bu fiyat çok ucuz, alıyorum” dersiniz, bir bakmışsınız %20 daha düşmüş.
8. Ayaklarınız yere bassın ama gözünüz yıldızlarda olsun. Trading işi eğer iyi yapılırsa ihya eder, çok para kazandırır, ancak bu işe giren her 10 kişinin en az 7’si yüksek beklentiler ve ket vurulamamış hayaller yüzünden çok büyük riskler alarak elenir.
9. Kaldıraçtan ilk etapta uzak durun. Önce özkaynağınızla al sat yapın. Kaldıraç profesyonel işidir, herkese uygun değildir. Bu işi tam olarak öğrenseniz bile kasanızın 2 veya 3 katının üzerinde pozisyon sakın açmayın.
10. Gün içi işlemlerden kaçının. Gün içi işlemler tüm manipülasyonun ve duygusal suistimalin döndüğü alandır. Tuzaklar hep o alanlardadır. Tuzaklara düşmeyin.
11. İyi bir pozisyona girmek için de, iyi bir pozisyondan çıkmak için de MUTLAKA SABREDİN. Sürekli işlemde olmak zorunda değilsiniz, doğru pozisyon nadiren gelir, geldiğinde de içerisinde sabırla bekleyeni ihya eder.

Evet dostlar, borsa rehberimiz hazır. Eğer “hocam şunu da ekle” dediğiniz başlık varsa bana yazın, mutlaka ekler ve bu yazıyı genişletirim.

Buraya kadar okuduysanız beni sosyal medyadan takip etmeyi, atölyemi ziyaret etmeyi ve bana bir selam vermeyi unutmayın.

Görüşmek üzere.