Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP), Borsa İstanbul çatısı altında faaliyet gösteren türev ürünlerin işlem gördüğü bir platformdur. Yatırımcıların risklerini hedge etmesine, kaldıraçlı pozisyonlarla stratejik hamleler yapmasına olanak sağlar. VİOP’un sunduğu bu avantajların yatırımcı açısından daha esnek bir zaman dilimine yayılabilmesi için hayata geçirilen akşam seansı uygulaması, özellikle profesyonel trader’ların dikkatini çeken bir yenilik oldu.
Bu yazımızda, VİOP akşam seansına dair merak edilen tüm detaylara, işlem kurallarından avantajlarına, fiyat oluşumlarından risklere kadar değineceğiz. Hazırsanız başlayalım.
VİOP Akşam Seansı Nedir?
VİOP akşam seansı, gün içi seansın ardından türev ürünlerde işlem yapılmasına olanak sağlayan ek bir seans dönemidir. Amaç, yatırımcıların uluslararası piyasalardaki gelişmelere daha hızlı tepki verebilmesini ve portföy yönetiminde zaman esnekliğine sahip olmasını sağlamaktır.
Normal seans saatleri: 09.30 – 18.10
Akşam seansı saatleri: 19.00 – 23.00
Akşam seansı, özellikle global veri akışlarının yoğun olduğu saatlerde işlem yapmayı mümkün kılarak, yatırımcıların stratejik manevra alanını genişletmiştir.
VİOP Akşam Seansı İşlem Saatleri
Akşam seansı, hafta içi her gün saat 19.00’da başlar ve 23.00’te sona erer. Ancak bazı özel günlerde değişiklik olabilir:
| Durum | Akşam Seansı Durumu |
|---|---|
| Resmi tatil öncesi yarım iş günü | Yok |
| Yılın son işlem günü | Yok |
| Kurban / Ramazan Bayramı gibi uzun tatiller öncesi | Genellikle iptal edilir |
Bu detaylar her yıl Takasbank ve Borsa İstanbul tarafından güncellenen işlem takvimi ile duyurulur.
Hangi Sözleşmeler Akşam Seansında İşlem Görür?
Tüm VİOP sözleşmeleri akşam seansına dahil değildir. İşlem görenler genellikle yüksek hacimli ve likit ürünlerdir:
Akşam seansında işlem gören başlıca sözleşmeler:
- BIST 30 Endeks Vadeli Sözleşmeleri
- BIST Banka Endeksi
- USD/TRY, EUR/TRY döviz vadeli sözleşmeleri
- Ons Altın Vadeli İşlem Sözleşmeleri
- Gümüş, Brent Petrol gibi emtia kontratları
Yeni vade ayları genellikle akşam seansında da işlem görür. Ancak vade sonu sözleşmeleri, düşük likidite riski nedeniyle seansa dahil edilmeyebilir.
Akşam Seansında İşlem Kuralları Nelerdir?
VİOP akşam seansı, işlem yapma saatlerini genişletmekle birlikte, kendine özgü bazı kurallar içerir. Bu kurallar; emir geçerlilik türlerinden fiyat limitlerine, seansa özel geçerlilikten teminat kullanımına kadar birçok farklı alanda yatırımcıyı etkiler.
Tek tek bu kuralların detaylarını inceleyerek devam edelim.
1- Sadece Seansa Özel Emirler Geçerlidir
Akşam seansına normal seansta girilen emirler taşınmaz.
19.00 öncesinde girilmiş ve “gün sonuna kadar geçerli” olan emirler, akşam seansında otomatik olarak iptal olur. Yani akşam seansı için emirlerin yeniden girilmesi gerekir.
Günlük pozisyon stratejinizi gün içi ve akşam seansı olarak ayrı ayrı kurgulamanız önemlidir.
2- Kullanılabilen Emir Türleri
Akşam seansında aşağıdaki emir tipleri kullanılabilir:
| Emir Türü | Açıklama |
|---|---|
| Limit Emir | Fiyat ve miktar belirtilerek girilir. Belirlenen fiyatta ya da daha iyi bir fiyatta gerçekleşir. |
| Piyasa Emri | Fiyat belirtilmeden, piyasadaki en iyi fiyattan işlem görür. |
| Kalanı İptal Et (IOC) | Emrin gerçekleşmeyen kısmı otomatik iptal edilir. |
| Gerçekleşmezse İptal Et (FOK) | Emir ya tamamen gerçekleşir ya da iptal olur. |
Özellikle düşük likidite ortamlarında Limit Emir ile çalışmak daha kontrollü bir tercih olabilir.
3- Fiyat Limitleri ve Devamlılık
Fiyatlar, normal seanstaki son işlem fiyatına göre ±%10 fiyat limiti içinde hareket eder.
Örneğin, gün içi kapanış fiyatı 100 TL olan bir sözleşmede, akşam seansında işlem görebilecek fiyatlar 90 TL – 110 TL aralığındadır.
Gün içindeki devre kesici uygulamaları akşam seansında yeniden sıfırlanır. Yani ayrı değerlendirilir.
4- Açılış – Kapanış Süreci
Akşam seansı için açılış seansı (açılış fiyatı belirleme amaçlı eşleştirme) yapılmaz.
Saat tam 19.00’da devamlı işlem yöntemiyle seans başlar.
23.00’te seans kapanır. Günlük hesaplamalara dahil edilir.
5- Uzlaşma Fiyatı Üzerindeki Etkisi
Akşam seansında gerçekleşen fiyatlar, o günkü uzlaşma fiyatını etkilemez. Ancak ertesi gün açılışta yön belirleyici olabilir.
6- Teminat ve Kar/Zarar Hesaplaması
Akşam seansında açılan pozisyonlar, gün sonunda gerçek zamanlı teminat bakiyesi üzerinde görülür. Ancak günlük teminat tamamlama çağrıları (margin call) sadece normal seans sonundaki bilançoya göre yapılır. Akşam seansında oluşan zarar ya da kar, ertesi gün sabah güncellemesinde teminata yansıtılır.
7- Pozisyon Devamlılığı ve Taşıma
Akşam seansında açılan pozisyonlar, bir sonraki gün normal seansa taşınır.
Seans kapanışında tüm pozisyonlar, o anki fiyattan sistemde açık kalır ve ertesi günkü fiyat hareketlerine açık hale gelir.
8- Likidite ve Emir Derinliği
Akşam seansı, normal seansa kıyasla daha düşük işlem hacmine sahiptir. Emir defterindeki derinlik azalabileceği için, büyük emirler daha fazla slippage (kayma) riski taşıyabilir. Bu nedenle, yatırımcıların daha dikkatli emir yönetimi yapması gerekir.
9- Vergilendirme ve Takas Süreci
Akşam seansındaki işlemler de aynı şekilde vergilendirilir. T+1 takas süresi aynen geçerlidir. Vade sonu günleri akşam seansı uygulanmaz, bu günlerde kapanış işlemleri yalnızca normal seansla sınırlıdır.
10- Yatırımcı Uyarı Sistemi ve Emir Kısıtları
Borsa İstanbul’un sisteminde, olağandışı fiyat hareketleri için Yatırımcı Uyarı Sistemi (YUS) akşam seansında da devrededir.
Emir tipi veya fiyat aralığı, ürün bazında bazı günlerde geçici olarak kısıtlanabilir. Bu tür gelişmeler BIST bültenlerinden takip edilmelidir.
Bu kuralları bilmek, akşam seansında daha stratejik ve kontrollü işlem yapmanın temelidir. Gerek algoritmik işlemciler gerek manuel trader’lar için seans özelliklerini bilmek, risk yönetimi açısından da hayati önem taşır.
Fiyat Limitleri ve Uzlaşma Fiyatı Nasıl Belirlenir?
Akşam seansında oluşan fiyatlar, aynı günkü uzlaşma fiyatlarını etkilemez. Ancak ertesi günkü piyasa beklentilerine yön verebilir.
Fiyat limitleri, son işlem fiyatına göre ±%10 sınırıyla belirlenir.
Uzlaşma fiyatı sadece normal seanstaki işlemler baz alınarak hesaplanır.
Teminat ve Kar/Zarar Hesaplaması Nasıl Yapılır?
Akşam seansındaki işlemler de teminat ve kar/zarar hesaplamalarına dahil edilir. Ancak gün sonu teminat çağrıları, akşam seansı sonrasında değil, normal seans sonundaki duruma göre yapılır.
Bir örnekle bakalım:
100.000 TL başlangıç teminatınız var.
Gün içinde 8.000 TL zarar yazdınız, ama akşam seansında 6.000 TL kar ettiniz.
Günlük net zarar 2.000 TL olur, bu teminat bakiyenize yansıtılır.
Akşam Seansının Yatırımcılar İçin Avantajları Nelerdir?
- Global veri akışlarına eş zamanlı tepki verme imkanı.
- Zaman esnekliği ve mesai dışı işlem fırsatı.
- Portföy dengesini gün içinde tamamlayamayan yatırımcılar için risk azaltıcı bir pencere.
Akşam Seansında İşlem Yapmanın Riskleri Nelerdir?
- Düşük likidite kaynaklı yüksek spread riski
- Haber akışı sonrası oluşabilecek ani volatilite
- Emirlerin beklenen hızda gerçekleşmemesi
Risk yönetimine dair bir ipucu da vermek istiyoruz burada. Akşam seansında kaldıraçlı pozisyon alırken emir tipi seçimini iyi yapın ve mümkünse stop loss belirleyin.
Akşam Seansında İşlem Yapmak İçin Nelere İhtiyaç Vardır?
- VİOP işlemlerine açık yatırım hesabı
- Akşam seansı için onaylı teminatlar (genelde gün içi ile aynıdır)
- Seansa özel işlem stratejisi ve piyasa takibi
Akşam Seansı ile İlgili Yaygın Bilinen Yanlışlar Nelerdir?
- Yanlış: “Akşam seansında fiyatlar daha stabil olur.”
- Doğru: Gerçekte likidite daha düşük olduğundan, ani hareketler daha sık yaşanır.
- Yanlış: “Tüm VİOP sözleşmeleri akşam seansında da açık.”
- Doğru: Sadece Borsa İstanbul’un belirlediği sözleşmeler işlem görür.
Akşam Seansında Teminat Tamamlama Çağrısı (Margin Call) Nasıl İşler?
Teminat tamamlama çağrıları yalnızca normal seans bitimindeki teminat durumuna göre yapılır. Akşam seansında oluşan zarar, ertesi gün sabah sisteme yansır.
Akşam Seansında Oluşan Fiyatlar Günlük Uzlaşma Fiyatlarını Etkiler Mi?
Hayır. Uzlaşma fiyatları, sadece normal seans işlemleri baz alınarak hesaplanır. Akşam seansındaki işlemler bir sonraki güne etki eder.
VİOP Akşam Seansı, Diğer Ülkelerdeki Benzer Uygulamalarla Nasıl Karşılaştırılabilir?
ABD, Almanya gibi piyasalarda 24 saate yakın açık türev piyasalar yaygındır. Türkiye’de akşam seansı, bu küresel uygulamaların kısmi bir yansıması olarak değerlendirilebilir. Korelasyon açısından zamanlama avantajı sağlar.
Akşam Seansındaki Fiyat Hareketlerinin Ertesi Günkü Normal Seansa Etkisi Var Mıdır?
Evet. Akşam seansında gelen önemli fiyat hareketleri, özellikle gün açılışındaki GAP oluşumlarına neden olabilir. Trader’lar için sinyal niteliği taşır.
Akşam Seansında Yabancı Piyasalarla Korelasyon Nasıl İşler?
Akşam saatlerinde açık olan ABD ve Avrupa borsaları ile yüksek korelasyon gözlemlenir. Özellikle S&P 500 ve Nasdaq vadelileri, VİOP endeks sözleşmelerinde yön belirleyici olabilir.
Borsanin Izinden
Araştırma EkibiBorsanın İzinden Araştırma Ekibi olarak size trading terimlerini, güncel finans haberlerini, finans başlıklarını, borsalar, forex ve kripto market ile ilgili en son gelişmeleri ve bilinmesi gerekenleri aktarıyoruz.
