Hisse Blokaj Nedir?

Herkese merhabalar.

Borsa İstanbul’da işlem yapan herkesin ara ara sorduğu bir soru var: “hisse blokajı nedir?” sorusu. Bu soru aynı zamanda “hisse senetlerime alım satım engeli için bir blokaj koyabilir miyim?” sorusuyla da besleniyor. Bu yazımda bu soruya bir cevap vermeyi diliyorum.

Hisse Blokaj

Hisse blokaj, bir yatırımcının sahip olduğu hisse senetlerinin belirli bir süre boyunca alım-satım işlemlerine kapatılması durumunu ifade eder. Bu uygulama, genellikle belirli bir strateji ya da düzenlemeye bağlı olarak gerçekleştirilir. Hisse blokajı, şirket birleşmeleri, halka arz süreçleri ve yatırımcı güvenliği gibi durumlarda yaygın olarak kullanılır. Yatırım stratejilerinde hisse blokajının doğru bir şekilde uygulanması, piyasa dinamiklerini anlamak ve uzun vadeli kazançları maksimize etmek açısından önemlidir.

Hisse Blokaj Ne Demek?

Hisse blokaj, bir yatırımcının ya da kurumun sahip olduğu hisse senetlerinin alım-satım veya virman (transfer) işlemlerine kapatılması anlamına gelir. Tam blokaj ve kısmi blokaj olmak üzere iki farklı türde uygulanabilir:

• Tam Blokaj: Tüm hisse senetlerinin herhangi bir işlem için kullanılmasını engeller.
• Kısmi Blokaj: Hisse senetlerinin yalnızca belirli bir kısmı işlem kısıtlamasına tabi tutulur.

Blokaj, halka arzlarda ve şirket birleşmelerinde sıklıkla karşımıza çıkar. Özellikle halka arz sonrası belirli bir süre hisse satışının yasaklanması (lock-up period), piyasa istikrarını korumayı hedefler. Şirket birleşmelerinde ise hisse sahiplerinin haklarını güvence altına almak amacıyla blokaj uygulamaları görülebilir.

Hisseye Nasıl Blokaj Konur?

Hisse blokajı, yatırımcı ya da yetkili bir kurum tarafından talep edilerek aracı kurumlar aracılığıyla gerçekleştirilir. Süreç genellikle şu adımları içerir:

• Talep Oluşturma: Hisse sahibi, blokaj koyma talebini aracı kurumuna iletir.
• Hesap Blokajı: Aracı kurum, hisse senetlerini hesap bazında kilitler.
• Onay Süreci: İlgili blokajın, yasal veya sözleşme koşullarına uygunluğu denetlenir.

Blokaj koyulduktan sonra, bu hisseler satılamaz veya transfer edilemez. Ancak temettü ve benzeri haklar üzerinde etkili olmayabilir.

Güncel Örnek: Halka arz edilen bir şirketin hisse sahiplerine uyguladığı “180 günlük satış kısıtlaması,” yatırımcıların yoğun satış yaparak piyasa fiyatını düşürmelerini önlemek için sıkça kullanılır.

Blokajlı Hisseler Satılabilir Mi?

Bu aslında blokajın kim veya hangi kurum tarafından yapıldığıyla doğrudan alakalı. Eğer kişi kendi hisselerini kontrol etmek, kendi dışında gerçekleşen ödünç verme, alma, satma gibi durumlardan korumak için kendi blokaj koymuşsa, yine kendi talebiyle bu blokajı kaldırabilir.

Ancak hisse senetlerindeki tek blokaj bu değildir.

Mesela bazen SPK, incelemek amacıyla yatırımcının elindeki hisse senedine blokaj koyabilir, bazen bu blokajı mahkemeler koyabilir ve dava sonuçlanmadan bu blokaj kaldırılmaz. Bazen bir bir icra sonucu yatırımcının elindeki hisselere blokaj koyulabilir. Bu icra sorunu çözülmeden bu blokajlar kaldırılmaz.

Veya aracı kurum yatırımcının hisselerine bir teminat veya kredi karşılığı rehin olarak blokaj koyabilir. Bu durumlarda da bu blokajı ancak aracı kurumun kendisi kaldırabilir.

Blokajlı Hisse Virman Yapılabilir Mi?

Eğer hisse senetleri aracı kurum ya da banka ya da mahkeme tarafından teminat olarak bloke edilmişse, bu hisseler borç ödenmeden veya teminat serbest bırakılmadan başka bir hesaba virman edilemez. Aynı şekilde Halka arz sonrası uygulanan satmama taahhüdü (lock-up) blokajlarında da virman mümkün değildir, çünkü amaç bu hisselerin piyasaya girmesini engellemektir.

Sadece teknik olarak takas süreci gibi geçici blokajlarda süre dolduğunda hisse serbest kalır ve o zaman virman yapılabilir. Özetle, blokaj kalkmadan blokajlı hisselerin virmanı yapılamaz.

Hisse Blokajı Ne Zaman Konulabilir ve Kaldırılabilir?

Hisse blokajı, genellikle şu durumlarda devreye alınır:

• Halka arz öncesi ve sonrası
• Şirket birleşmeleri ve satın almalar
• Yatırımcıların kendi isteğiyle (isteğe bağlı blokaj)

Blokajın kaldırılması ise belirlenen süre sona erdiğinde ya da ilgili tarafların onayı alındığında gerçekleşir.

Yatırımcı Blokajı Neden Yapılır?

Yatırımcılar, hisse blokajını genellikle aşağıdaki nedenlerle tercih eder:

• Fiyat İstikrarı: Ani satışların hisse fiyatını düşürmesini önlemek.
• Uzun Vadeli Strateji: Hisseleri uzun süre elde tutarak şirket performansına güven göstermek.
• Hukuki Gereklilikler: Düzenlemeler ve şirket politikaları gereği blokaj uygulaması.

Hisse Blokajının Avantajları ve Dezavantajları

Hisse blokajının avantajları;

• Hisse fiyatında istikrar sağlar.
• Uzun vadeli yatırımcı güveni oluşturur.
• Şirket içi birleşmelerde hakları korur.

Hisse blokajının dezavantajları;

• Ani nakit ihtiyacı durumunda satış yapılamaz.
• Likiditeyi olumsuz etkiler.Piyasa fırsatlarını kaçırmaya neden olabilir.

Hisse Blokajı Nasıl Takip Edilir?

Bu blokajın takibini yapmak için en güvenilir yol Merkezi Kayıt Kuruluşu sistemidir. MKK’ya e-Devlet üzerinden veya doğrudan yatırımcı girişinden erişerek üzerinizdeki tüm hisselerin ayrıntılı dökümünü görebilir, hangi hisselerin serbest hangilerinin blokajlı olduğunu kontrol edebilirsiniz.
Ayrıca aracı kurum, hukuki ya da SPK kaynaklı blokajlarda yatırımcıya resmi bildirim yapmakla yükümlüdür.

Blokaj Sürecinde Temettü Hakları Nasıl Etkilenir?

Blokajlı hisselerde yatırımcının mülkiyet hakkı devam ettiği için temettü hakları etkilenmez. Yani hisse senedi üzerinizde kayıtlıysa, blokaj süresince o hisseden doğan temettü, bedelsiz sermaye artırımı hakkı, rüçhan hakkı gibi tüm haklar size aittir. Blokaj sadece satış, virman veya serbestçe tasarruf etme işlemlerini kısıtlar; mülkiyet kaynaklı haklarınızı ortadan kaldırmaz.

Örneğin, blokaj altındaki hisseleriniz için şirket temettü dağıtırsa, temettü ödemesi yine hesabınıza yapılır. Aynı şekilde bedelsiz hisse dağıtımında ya da yeni pay alma hakkı kullanımında blokajlı hisseleriniz de dikkate alınır. Ancak temettü tutarı hesabınıza yatsa bile, hisselerin kendisi üzerindeki blokaj kalkmadan satılamaz veya transfer edilemez.

Hisse Blokajı Likiditeyi Nasıl Etkiler?

Bir hissenin blokajlı olması likidite açısından sorunludur, piyasada ne kadar fazla blokajlı hisse senedi varsa, likidite o kadar geriye düşer çünkü bir hisse eğer blokajlıysa serbestçe alınıp satılamaz, yani bu hissenin lotu da, parası da piyasaya girmez, çıkmaz, alınamaz, satılamaz. Bu paylar fiilen dolaşımdaki arzdan düşer ve piyasadaki serbest işlem gören hisse miktarı azalır.

Böylece piyasanın işlem hacmi daralır, fiyat adımlarında oynaklık artar, küçük işlemler bile fiyatı yukarı veya aşağı sert hareket ettirebilir.

İsteğe Bağlı Blokaj Uygulamaları Nasıl Yorumlanır?

Yatırımcıların isteğe bağlı olarak blokaj koyması, genellikle uzun vadeli yatırım stratejilerinin bir göstergesidir. Bu durum, yatırımcının hisseye olan güvenini artırabilir ve diğer yatırımcılar tarafından olumlu bir sinyal olarak algılanabilir. Hisseye blokaj koyulması kişinin psikolojik olarak o hisseyi “unutması” anlamına da gelir, yani piyasa kötüleşse bile “benim hissem içeride kitli, satmıyorum” diyerek piyasayla mücadelenin psikolojik bir argümanı olarak kullanılabilir.

Özetle, hisse blokaj, doğru yönetildiğinde yatırımcılar ve şirketler için önemli avantajlar sağlayan bir uygulamadır. Ancak, blokaj süreçlerinin tüm yönleriyle anlaşılması ve yatırım stratejilerine uygun şekilde planlanması kritik öneme sahiptir.