Haberlerde “Merkez Bankası 100 baz puan faiz indirdi” cümlesini duyduğunuzda, bunun sadece teknik bir ekonomi terimi olduğunu mu düşünüyorsunuz? Aslında bu küçük ifade, kredi kartı borcunuzdan hisse senedi portföyünüze kadar cüzdanınızdaki her şeyi etkileyen kritik bir sinyaldir.
Finansal piyasalarda baz puan, özellikle faiz oranlarındaki hassas değişimleri ölçmemizi sağlayan ve yatırım kararlarımıza rehberlik eden temel bir araçtır. Peki, bu kavram tam olarak ne anlama geliyor ve Borsa İstanbul (BIST) yatırımcısı için neden hayati önem taşıyor? Gelin, detaylara birlikte bakalım.
Baz Puan Ne Demek?
Baz puan, finans dünyasında faiz oranlarındaki değişimleri hassas bir şekilde ifade etmek için kullanılan uluslararası bir ölçü birimidir. Genellikle “bp” kısaltmasıyla anılır.
Matematiği aslında çok basittir, bir yüzde oranının yüzde birini (1/100) temsil eder. Yani virgülden sonraki dördüncü hanedir.
Hızlı Hesaplama Tablosu:
- 1 Baz Puan = %0,01 (On binde bir)
- 10 Baz Puan = %0,10
- 100 Baz Puan = %1,00 (Tam yüzde bir)
- 150 Baz Puan = %1,50
Güncel Bir Örnekle Anlayalım
Haberlerde sıkça duyduğumuz “150 baz puanlık değişim” ne demektir? Örneğin, faiz oranı %38’den %39,5’e çıkarsa, bu %1,5’lik yani 150 baz puanlık bir artıştır.
Tam tersi bir senaryoda, TCMB’nin Aralık 2025’te yaptığı gibi faizi %39,5’ten %38’e çekmesi, 150 baz puanlık bir indirim anlamına gelir. Bu tür değişimler, yatırımcıların en çok dikkat ettiği sinyallerdir
Baz Puan ve Yatırım Kararları
Yatırımcılar için baz puan değişikliklerini doğru okumak, portföy yönetiminde stratejik bir avantaj sağlar. Teorik olarak faiz oranları ve borsa “tahterevalli” gibidir; faizler (baz puan) aşağı çekildiğinde, alternatif maliyet azaldığı için hisse senetleri genellikle cazip hale gelir. Tam tersi durumda, faiz artışları sabit getirili menkul kıymetlere (tahvil/bono) geçişi hızlandırabilir.
Ancak bir “Borsanın İzinden” takipçisi olarak şu detayı asla unutmamalısınız: Piyasalar haberi değil, beklentiyi fiyatlar. Eğer 100 baz puanlık bir indirim bekleniyorsa, banka hisseleri bu karar açıklanmadan haftalar önce yükselebilir. Karar açıklandığında ise “beklenti gerçekleşti” denilerek kar satışları gelebilir. Dolayısıyla baz puan değişimlerini sadece matematiksel olarak değil, piyasa psikolojisiyle birlikte yorumlamak gerekir.
Politika Faizi Ne Anlama Geliyor?
Politika faizi, en basit tanımıyla Merkez Bankası’nın bankalara borç verirken veya onlardan borç alırken uyguladığı, piyasadaki para musluğunu kontrol eden ana vanadır. TCMB açısından bu oran, “bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı”dır. Piyasalar baz puan değişikliklerini konuşurken aslında hep bu referans orandaki değişimi kasteder. Bu oran yükselirse piyasada para sıkılaşır, düşerse piyasaya likidite sağlanır.
100 Baz Puan Faiz İndirimi Ne Anlama Gelir?
100 baz puan faiz indirimi, politika faizinin tam %1 oranında aşağı çekilmesi demektir. Bu hamle, teorik olarak borçlanma maliyetlerini düşürerek piyasayı canlandırmayı hedefler. Şirketler daha ucuza kredi bulabilir, yatırımlarını artırabilir ve tüketici harcamaları teşvik edilir. Borsa tarafında ise özellikle kredi maliyetlerine duyarlı sanayi ve bankacılık hisselerinde pozitif bir hava estirebilir.
Faiz Değişikliklerinin Ekonomi ve BIST Üzerindeki Etkileri Nelerdir?
Faiz değişiklikleri, ekonomideki talep kanalını doğrudan etkileyerek büyümeyi ve enflasyonu şekillendirir. İndirimler genellikle tüketimi ve risk iştahını (borsayı) desteklerken, artışlar tasarrufu teşvik edip borsayı baskılayabilir. Bu etkileşimi daha net görebilmek adına aşağıdaki tabloyu inceleyelim:
| Faiz Değişimi | Ekonomi Üzerindeki Etkisi | BIST (Borsa) Üzerindeki Etkisi |
|---|---|---|
| İndirim (Örn: 100 bp) | Kredi ucuzlar, talep artar. | Genellikle pozitif (Özellikle Bankacılık/Sanayi). |
| Artış (Örn: 100 bp) | Tasarruf artar, enflasyon düşer. | Kısa vadede satış baskısı, uzun vadede istikrar. |
Faizleri Baz Puan Cinsinden İfade Etmenin Avantajı Nedir?
Neden “yüzde” varken “baz puan” kullanıyoruz sorusunun cevabı “netlik” ilkesinde gizlidir. “Faizler yüzde 10 arttı” denildiğinde, bunun oransal bir artış mı (10’dan 11’e) yoksa puansal bir artış mı (10’dan 20’ye) olduğu karışabilir. Baz puan kullanımı bu belirsizliği tamamen ortadan kaldırır. Ayrıca milyarlarca liralık fon yönetimlerinde %0,01’lik (1 baz puan) fark bile devasa getiriler anlamına geldiği için hassas ölçüm hayati önem taşır.
TCMB Politika Faizindeki Değişiklik Nasıl Hesaplanır?
Merkez Bankası’nın faiz kararını takip ederken hesaplama yapmak oldukça basittir. Mevcut faiz oranı ile yeni açıklanan oran arasındaki farkı bulup 100 ile çarpmanız yeterlidir.
Örneğin; TCMB politika faizini %50’den %47,5’e düşürdüyse:
Farkı bulun: 50- 47,5 = 2,5
Yüzle çarpın: 2,5 x 100 = 250 Baz Puan İndirim.
Bu basit hesaplamayla piyasa beklentilerini ve gerçekleşen rakamları saniyeler içinde karşılaştırabilir, pozisyonlarınızı buna göre güncelleyebilirsiniz.
Sevgili dostlar, Borsanın İzinden ekibi olarak size bir duyurumuz var.
Kripto para ekosistemine olan ilgiyi desteklemek ve bu dinamik dünyada güvenilir bir rehber olmak için yeni başlayanlardan deneyimli yatırımcılar kadar herkese değer katacak anlaşılır ve uygulanabilir bilgileri paylaştığımız Borsanın İzinden Kripto’ya hemen göz atabilirsiniz!
