Herkese merhaba.
Bu yazımda size piyasalardaki emir tiplerini, neye göre, nasıl ve ne amaçla kullanıldıklarını anlatacağım. Yazı bitince borsada emir tiplerini öğrenmiş ve bu emir tiplerinin yatırımcılar ve traderlar için ne kadar önemli olduklarını anlamış olacaksınız.
Herkes hazırsa başlıyorum.
Borsalarda ve piyasalarda uygulanabilecek farklı emir tipleri vardır ve her biri yatırımcıların ve traderların tercihlerine ve stratejilerine göre farklı amaçlarla kullanılabilir. Emir tiplerine geçmeden önce, emir ne demek ona bir bakalım.
Borsada emir verme işlemi, bir varlık almak veya satmak istediğinizde verdiğiniz talimatlardır. Bu emirler, piyasada işlem yaparken size rehberlik eder ve yatırım stratejinizi uygulamanıza yardımcı olur. Yani, bir ürünü almak istediğinizde, aracı kuruma bir “alış emri” göndermeniz gerekir. Tam tersi, bir ürünü satmak istediğinizde, aracı kuruma bir “satış emri” göndermeniz gerekir.
Aracı kurum da sizden aldığı bu emri uygulamakla yükümlüdür. O da piyasada dönüp emrinizi “execute” eder, yani “işleme geçirir”. Böylece ticaret ve alışveriş sürekli olarak devam eder.
Borsadaki Emir Tipleri Nelerdir?
Piyasalarda traderların ve yatırımcıların kullanabildiği emir tipleri şunlardır:
- Piyasa Emri (Market Order)
- Limit Emir (Limit Order)
- Stop Emir (Stop Order)
- Stop Limit Emri (Stop Limit Order)
- Takip Eden Emir (Trailing Order)
- Buy Limit Order
- Buy Stop Order
- Sell Limit Order
- Sell Stop Order
- Borsa İstanbul’a Özel Emirler
Şimdi sırasıyla bunların üzerinden gidelim.
Piyasa Emri (Market Order) Nedir?
İlk olarak, piyasa emrinden bahsedelim. Piyasa emri, bir varlığı anında almak veya satmak için verilen emirdir. Bu emir, varlığın mevcut piyasa fiyatından işlem görmesini sağlar ve hızlı işlem yapma ihtiyacı olan yatırımcılar için idealdir. Yani bir ürünü almak istediğinizde ve sisteme piyasa emri girdiğinizde, emriniz otomatikmen o anki ilk satış fiyatından işlem görür. Tam tersi, satmak istediğinizde de, o anki ilk alış işleminden satarsınız.
Limit Emir (Limit Order) Nedir?
Limit emri ise belirli bir fiyattan alım veya satım yapmak için verilen emirdir. Yatırımcılar ve Traderlar, ilgili ürünün fiyatının belirli bir seviyeye ulaştığında işlem gerçekleştirmek istediklerinde limit emri kullanırlar. Bu emir, belirli bir fiyat seviyesinin garantilenmesini sağlar ancak işlem gerçekleşmeme riski vardır. Bu emri kullandığınızda sisteme şunu dersiniz, “bu ürünün fiyatı 10 liraya düştüğünde al” veya “bu ürünün fiyatı 15 liraya çıktığında sat”.
Sistem ancak bu şart gerçekleştiğinde emri piyasaya iletir.
Stop Emir (Stop Order) Nedir?
Stop emri, bir ürünün fiyatı belirli bir seviyeye ulaştığında alım veya satım yapmak için verilen emirdir. Yatırımcılar ve traderlar, varlığın belirli bir fiyatın altına veya üstüne düşmesi durumunda otomatik olarak işlem yapılmasını sağlamak için stop emri kullanırlar. Bu emir, ani fiyat hareketlerine karşı korunma sağlar.
Eğer LONG pozisyondaysanız ve işler ters giderse, diyelim ki 10 liradan yukarı yönlü açtığınız bir pozisyon zarar etmeye başlarsa, stop emrinizi 9.50TL fiyata koyabilirsiniz. Böylece fiyat 9.50TL’ye geldiğinde sistem piyasaya “stop” emri gönderir. Kaybınız durur.
Tam tersi, short pozisyonlarda da, pozisyonu açmış olduğunuz fiyatın üstüne bir stop emir koyarsanız, fiyat yukarı çıkar da sizi zarara uğratırsa pozisyonu otomatik kapatır. Buna stop emir, yani stop order denir.
Takip Eden Emir (Trailing Stop Order) Nedir?
Takip eden emir, sürülen trendlerin veya karlı pozisyonların kazançlarını korumak için sisteme girilmiş emirlerdir. Mesela 10 liradan girdiğiniz bir pozisyon 15 lira oldu, takip eden emir, pozisyonun satışını 14 liraya koyar. Böylece, 15 liralık bir hissenin fiyatı aşağı dönüp 14 liraya düşerse, pozisyon otomatik olarak kapanır.
Bunun avantajı şudur: pozisyonda biriken kazançların en azından bir kısmı korumaya alınır. Takip eden stop loss gibi düşünün. Trend yukarı devam ettikçe, stop fiyatı çok yakından izler. Fiyat ne zaman ki aşağı doğru döner, hemen aşağıda stop uygulanır ve kazançlar cebe atılır. Yukarıdaki örnekte mesela fiyat 16, 17, 18’e doğru devam etseydi, takip eden stop, bu fiyatı hep yakından izleyip, aşağı dönünce çalışacaktı. Böylece trende tutunmak ve karı maksimize etmek hedeflenir.
Açığa Satış Nedir ve Açığa Satış Emri Nasıl Verilir?
Açığa satış bir ürünün fiyatının düşeceğini düşünen kişilerin açtığı “düşüş yönünden para kazanılan” pozisyonlardır. Açığa satışta fiyatının düşeceğini düşündüğünüz ürünü birinden ödünç alır ve piyasaya satarsınız. Fiyat düştükten sonra bu ürünü piyasadan geri alıp, ödünç aldığınız kişiye verir, aradaki fiyat farkından kazanç sağlarsınız.
Açığa satış emirleri, varlığın fiyatının düşeceğine inanan yatırımcılar tarafından kullanılan özel emir tipleridir. Bu emirler, varlık ödünç alınarak satıldığı için riskli olabilir ancak fiyat düşüşlerinden kar elde etme fırsatı sunar. Ayrıca, portföylerini çeşitlendirmek isteyen yatırımcılar için de bir alternatif olabilir.
Emirler Ne Zaman Gerçekleşir?
Borsa İstanbul pay piyasasında işlem gören hisse senetlerinde işlem saatleri açılış, kapanış ve sürekli seans olarak üçe ayrılmaktadır. Bu seanslar içerisinde emirler gerçekleşir. Kripto markette emirler 7/24 gerçekleşebilir. Forex markette de her ürünün açılış kapanış saatleri farklıdır, dolayısıyla bir emri iletirken marketin açık olup olmadığına bakmak gerekir.
Limit Emirler, belirli şartlar ve koşullar sağlanınca gerçekleşir. Piyasa emirleri ise tuşa basar basmaz mevcut fiyattan gerçekleşir.
Emir İptalinin Cezası Var mı?
Emir iptalinin Borsa İstanbul özelinde cezası yoktur. Emirler tamamen iptal edilebileceği gibi, azaltılabilir veya arttırılabilir. Bazen bazı durumlarda Borsa İstanbul bazı iptal edilen emirlerin hacminin çok düşük bir kısmını ceza olarak kesebilir ancak bu çok sık rastlanan bir şey değildir.
Borsa İstanbul’da ve Diğer Marketlerde Verilen Emir Nasıl İptal Edilebilir?
Kullanılan uygulamardan emir iptalini seçerek, direkt olarak aracı kurum yetkilinizi arayarak veya internet üzerinden girdiğiniz arayüzdeki iptal seçeneğini kullanarak girilen emirlerin hepsini iptal edebilirsiniz.
Emir Gerçekleşmezse Para Ne Olur?
İptale kadar geçerli emirlerde siz emri iptal edene kadar emir askıda kalır ve paranız bu emre bağlıdır. Kalanı İptal Et tarzı emirlerde ise emir gerçekleşir, gerçekleşmeyen kısmı iptal edilir.
İptale Kadar Geçerli (İKG) Emir Nedir?
İptale kadar geçerli emirde emir, siz iptal edene kadar sistemde kalır. Gerçekleşirse otomatik işler, gerçekleşmezse, yani gerçekleşme şartları sağlanmazsa, siz iptal edene kadar emir orada pasif olarak bekler.
Diyelim ki karşı taraf 100 liradan 10 tane hisse satmak istiyor. Sen ise 100 liradan 15 tane hisse almak için emir girdin. İptale Kadar Geçerli seçersen, 10 tane hisse senedini 100 liradan alırsın ve kalan 5 tanesi 100 lira kademesine pasif emir olarak eklenir ve bekler.
Kalanı İptal Et (KİE Emri) Emri Nedir?
Kalanı İptal et seçili emirlerde gerçekleşen miktarlar gerçekleşir, gerçekleşmeyen miktarlar direkt olarak iptal edilir. Diyelim ki karşı taraf 100 liradan 10 tane hisse satmak istiyor. Sen ise 100 liradan 15 tane hisse almak için emir girdin. Kalanı İptal Et seçersen, 10 tane hisse senedini 100 liradan alırsın ancak kalan 5 tanesi İPTAL OLUR.
Gerçekleşmezse İptal Et Emri (GİE) Nedir?
Bu tip emir “ya hep ya hiç” emridir. Eğer karşı tarafta sizin emrinizi karşılayan emir yoksa, bu emir tamamen iptal edilir. Eğer tamamı karşılanırsa da, tamamı eşleşir. Mesela, “Bana 100 liradan 50 tane PETKM al” dediğiniz bir emri GİE olarak girerseniz, 100 liradan 50 tane PETKM bulursa tamamını alır, eğer mesela 40 tane bulursa, hiçbirini almaz, emri tamamen iptal eder.
Kalanı Pasife Yaz Emri (KPY) Nedir?
Siz emri girdiğinizde mümkünse tamamı gerçekleşir, gerçekleşmeyen kısım ise en son işlem geçen fiyattan pasife yazılır ve orada gerçekleşmeyi bekler.
Tarihli Emir (TAR Emri) Nedir?
Bu emir türünde aynı zamanda bir de tarih girilir ve emir sizin girdiğiniz tarihe kadar geçerliliğini korur. Bu tarih geldiğinde emir eğer işleme alınmamışsa iptal edilir. İşleme alınmışsa zaten kademeden otomatik olarak kaldırılır.
Seans Emri (SNS) Nedir?
Bu tip emirde sisteme girilen emir sadece girilmiş olduğu seans içerisinde aktiftir. Seans bittiğinde eğer emir gerçekleşmemişse otomatik olarak sistemden silinir.
Şarta Bağlı Emir (ŞAR) Nedir?
Bu emir, adı üstünde başka bir fiyat şartına bağlıdır. Mesela “EREĞLİ hissesi 12 liraya geldiğinde, 11.50TL’den 100 adet EREGL alımı gir” tarzı emirler şarta bağlı emirdir. Bu emrin sisteme girilebilmesi için önce bir aktivasyon fiyatı girilmelidir. Bu örnekte, EREGL’nin aktivasyon fiyatı 12 liradır. Gerçek emir fiyatı ise 11.50TL’dir.
Buy Stop Emri Nedir?
Buy stop emri, fiyatın daha yukarısındaki bir seviyeden sisteme girilen LONG emridir. 10.00 liradan işlem gören USDTRY paritesine 11.00 liradan LONG girmek isterseniz, Buy Stop emri kullanmanız gerekir. Fiyat 11 liraya geldiğinde sizin emir gerçekleşir ve 11 liradan LONG açmış olursunuz.
Buy Limit Emri Nedir?
Buy limit emri, fiyatın daha aşağısındaki bir seviyeden sisteme girilen LONG emridir. 10.00 liradan işlem gören USDTRY paritesine 9 liradan LONG girmek isterseniz, Buy Limit emri kullanmanız gerekir. Fiyat 9 liraya geldiğinde sizin emir gerçekleşir ve 9 liradan LONG açmış olursunuz.
Sell Stop Emri Nedir?
Sell Stop emri fiyatın daha aşağısındaki bir seviyeden sisteme girilen SHORT emridir. 10.00 liradan işlem gören USDTRY paritesine 9 liradan SHORT girmek isterseniz, SELL Stop emri kullanmanız gerekir. Fiyat 9 liraya geldiğinde sizin emir gerçekleşir ve 9 liradan Short açmış olursunuz.
Sell Limit Emri Nedir?
Sell limit emri, fiyatın daha yukarısındaki bir seviyeden sisteme girilen SHORT emridir. 10.00 liradan işlem gören USDTRY paritesine 11 liradan SHORT girmek isterseniz, Sell Limit emri kullanmanız gerekir. Fiyat 11 liraya geldiğinde sizin emir gerçekleşir ve 11 liradan SHORT açmış olursunuz.
Emirler Nasıl Eşleşir?
Sisteme gönderilen emirler önce fiyata sonra zamana göre önceliklendirilerek eşleşirler. Daha düşük fiyatlı satım emirleri daha yüksek fiyatlı satım emirlerinden daha önceliklidir. Daha yüksek fiyatlı alım emirleri ise daha düşük fiyatlı alım emirlerinden önce karşılanır.
Eğer fiyatlar eşitse, zamana bakılır. Önce sisteme gönderilen emir, önce uygulanır. Emirler zaman sırasına koyulur.
Borsada En İyi Emir Tipi Diye Bir Şey Var mıdır?
“En iyi” emir tipi var mıdır? Bu soru sıklıkla soruluyor ama aslında, tek bir “en iyi” emir tipi yoktur çünkü her yatırımcının ve traderın ihtiyaçları ve hedefleri farklıdır. Ancak, deneyimlerimize dayanarak farklı emir tiplerinin avantajlarını ve dezavantajlarını değerlendirerek size rehberlik edebilirim.
Borsada Saat Kaça Kadar Emir Verilir?
Borsanın işlem saatleri 9:40 – 18.15 arasıdır. 18.15 sonrası verilen emirler ertesi güne kalır. Hafta sonu ve resmi-dini tatillerde borsa kapalıdır. Emir verseniz bile bu emirler ilk seansta ilk aşamada toplanır.
Borsada Ertesi Güne Emir Verme Nasıl Yapılır?
Borsada ertesi güne emir vermek için emirlerinizi 18.15’ten sonra sisteme girmeniz gerekir. Ne kadar erken girerseniz o kadar “erken zaman” avantajından yararlanırsınız. Bildiğiniz gibi, emirler önce fiyata sonra zamana göre önceliklendiriliyor. Erken verilen emirler sıralamada üstlere çıkabilir.
Borsa’da Saat 6’dan Sonra Verilen Emirler Geçerli midir?
Borsada aynı seans ve aynı gün için son emir verme saati 18.15’tir. 18.15’ten sonraki her emir bir sonraki güne kalır. Akşam 6.15’ten sonra verdiğiniz emir bir sonraki günün öncelikli sırasına yazılır ve bir sonraki gün seans açılışında sisteme iletilir.
Evet, buraya kadar okuduysanız bayağı bir şey öğrendiniz demektir. Atölyemizi ziyaret etmeyi, ücretsiz teknik analiz eğitimime göz atmayı ve profesyonel trading eğitimlerimle ilgili bilgi almayı unutmayın. Görüşmek üzere.
