Herkese merhaba. Bildiğiniz üzere, yaklaşık 1 yıldır, Borsanın İzinden Atölye isminde, profesyonel bir Trading eğitim şirketim var. Twitter’da ve Borsanın İzinden BLOG’da 3 yıldır kurduğum sağlam ilişkiler ve güven sayesinde, en başından beri onlarca “trading öğrencisi” benden trading dersi almak ve borsadan para kazanmayı öğrenmek için Atölye’mize katılıyor. Bu bana, en çok ilgilendiğim, üzerinde düşünmeyi en çok sevdiğim ve en merak ettiğim konu hakkında, Trading hakkında bol bol birinci elden gözlem imkanı veriyor.
Burada, ya da belki ileride yayınlayacağım kitaplarımda, yeni eğitimlerimde bu gözlemlerden oldukça fazla yararlanacağım. Çünkü bahsedeceğim çok fazla konu birikti. Ancak, şu an bizim BLOG’da, yani burada, bir tanesinden bahsetmek istiyorum.
Siz de belki gözlemliyorsunuzdur, tüm finansal piyasalar endüstrisi aslında trading’in üzerinden değil, investing’in üzerinden dönüyor. Yani al-satçılık çok göz önünde değil, genelde yatırımcılık konuşuluyor. Büyük şirketlerden, devamlı satışını, karını, işlerini arttıran şirketlerden ve onlara ortak olmaktan bahsediliyor. İnsanlar o tarafa yönlendiriliyor. Trading camiası Twitter gibi bir çembere takılı kaldı. Tabi insanların öyle ya da böyle borsa ile ilgilenmeleri harika bir şey, keşke daha çok insan Borsamıza bu amaçla dahil olsa.
Ancak, bu ister istemez, al-satçılığı, yani tüccarlığı, tacirliği, traderlığı geri plana atıyor. Sanki orada bir kazanç yokmuş gibi, orası gelip geçici bir hevesmiş gibi, orası kumarhaneymiş gibi algılanıyor. Sohbetler yatırımcılık, temettücülük, uzun dönem ortaklık üzerinde döndükçe, trading iyice geri plana itiliyor. Borsaya gireceğim, al sat yapacağım denince “manyak mısın sen” tepkisi halen en çok verilen tepkilerden biri.
TV’lerde borsadan para kazanmak konusunda, yatırımcılık üzerine, potansiyeli büyüme şirketleri üzerine, çeşitli endüstriler üzerine onlarca program yapılıyor da, Trading üzerine hiçbir program yapılmıyor. Yatırımcılık üzerine onlarca dergi çıkıyor da, Trading üzerine dergi çıkaran yok. İçerik olarak da bir dengesizlik var. Bunun tabi onlarca sebebi var, sonucu da var, o ayrı bir yazı konusu. Ancak bu yazıda, bu dengesizliğin Trader psikolojisinde oluşturduğu bir tahribattan bahsedeceğim.
Söylediğim gibi, Atölyemizde sürekli görüştüğüm, gözlemlediğim, takip ettiğim onlarca trader var. Pek çoğu, bu yukarıda bahsettiğim eşitsiz durumun psikolojik olarak etkisinde kalmış gözüküyor. Aramıza katılanların bir kısmına bir türlü al-satçılığı içselleştiremiyorum. Sadece fiyat alıp verdiğimizi, fiyatın ticaretini yaptığımızı, insan duygularını alıp sattığımızı anlatamıyorum. Bir fiyat düştüğünde halen psikolojik kalkanları “yahu çok iyi şirket, bu düşüş geçicidir, yükselecektir” diye çalışıyor. Halen içten içe “ya ekonomi bu kadar kötüyken, resesyon geliyorken borsa nasıl ralli yapar?” diye soruyorlar. Borsadan para kazanmayı zorlaştırıyorlar.
Bunun en önemli sebebi, hepsinin yıllar yılı, tüm iletişim araçlarıyla şekillendirilmiş sağlam bir torna tezgahından geçmesi. Öğretilen şeyler hep tek taraflı. Büyük şirketlere ortak ol, borsa uzun vadede hep kazandırır, bu şirket çok büyüktür düşse bile kalkar, temettü al yat tarzı cümleler. Bu cümleler yanlış mı? Yanlış değil, hepsi doğru. Ancak buradaki asıl olay işin “vadesi”. Tabi ki, mesela Ereğli, 10 sene sonra sizlere devasa kazandıracak, eğer 10 sene önce alıp da hiç satmadan tutabilirseniz.
Ancak biz al-satçıyız, borsadan para kazanmak için kısa vadede daha fazla risk alıp, daha fazla para kazanabilmek için tüccarlık yapıyoruz. Borsadan para kazanmak için aslında biz fiyatı alıp satıyoruz, insan duygularını trade ediyoruz, dolayısıyla Ereğli, bizim al-satçılık yaptığımız kısıtlı zaman içerisinde bizim kasaya inanılmaz darbeler vererek düşebilir de. Hele ki kaldıraçlı piyasalarda trade ediyorsanız, bu zarar sizi bir daha geri döndüremeyecek kadar yüksek bile olabilir. O yüzden, evet, Ereğli dev şirkettir, ancak bizim al-sat yaptığımız kısıtlı zaman içerisinde bize zarar ettirdiği zaman, stop olmamız gerekir.
Eğer bu olgunluğa erişemediyseniz, borsadan para kazanmak için, trading için doğru kafa yapısında olmayabilirsiniz. Çünkü trading kafa yapısı, bir şirketle ilgili sadece üç şeyle ilgilenir: Ticker’ı (yani kodu), fiyatı ve geçmiş fiyat hareketleri. Onun dışında şirketin cirosu, satışı, karı, ortaklıkları, iş alanı, geleceği, yatırımları bizim işimiz değildir. Bizim işimiz olmaması bunların önemsiz şeyler olması anlamına gelmez, önemlidir belki ancak bizim trading yaptığımız kimliğimizle ve o zaman diliminde bizim şirketin bu mevzularını bilmeye ihtiyacımız yoktur.
Borsadan Para Kazanmayı Zorlaştırmayın
Hatta ve hatta, şirketin bu mevzularını bilmemiz bizi duygusal ve psikolojik olarak da şartlandırır ve bu şartlandırma her zaman olumlu sonuçlanmayabilir. Yani, Ereğli’nin dev şirket olduğunu ve geçtiğimiz 10 yılda sürekli kazandırdığını bilmek, tam “kesip atılması gereken” bir zararlı Ereğli pozisyonunu kesip atmanızı engelleyebilir. Sizin o zararla yaşamanızı sağlayabilir. O zarar belki uzun vadeci için hiç sorun değildir ancak sizin gibi bir Trader için psikolojik olarak büyük derttir, bir sonraki trade’de temiz karar almanızı engeller, kafayı berrak tutmaz, net analizlerin önüne geçer. Borsadan para kazanmak işi sizin için zorlaşır.
Özetle, bir al-satçı iseniz, Trader iseniz bir Tüccar gibi, bir Tacir gibi davranın. Eğer çürük domatesin fiyatı artıyorsa, biz çürük domates de alır, satıcısını bulursak satarız. Bize şirketin temel rasyoları, bilançosu, geleceği, potansiyeli lazım değildir. Biz şirketin ilerideki değerlemesiyle ilgilenmeyiz, biz sadece o anki fiyatını al-sat yaparız. Aksini düşünmek ne yazık ki başınızı ağrıtır, şirketle duygusal bağ kurmanıza ortam yaratır, bundan yararlı çıkan bir Trader da görülmemiştir.
Eğer dip toplamda anlık olarak fiyatı alıp sattığınızı, insan duygularını, korkularını, coşkularını trade ettiğinizi anlamazsanız, ne yazık ki içinizdeki o efsane Trader hiçbir zaman ortaya çıkmayacaktır. Halbuki öyle bir potansiyeliniz mevcuttur, borsadan para kazanmak için sadece onu keşfetmeniz gerekir. Hızlıca keşfetmeniz dileğiyle, bir sonraki yazımda görüşmek üzere.
Not: bu yazı ilginizi çektiyse, Bir Trader’ın Kafa Bulanıklığı: Değerleme Mevzusu yazımı da mutlaka okuyun.
