2020 Ekonomik Krizi ve Yaratacağı Kronik Sorunlar (Ve Bir Kaç Öneri)

Arkadaşlar, merhabalar. 2020 Ekonomik Krizi tam güç devam ederken, Twitter’da bir çok yetkin arkadaşımız gerekli uyarıları yaptı. Birazdan yazacaklarım, çok yazılıyor, çok çiziliyor, tekrara düşmek istemem ama, bildiğiniz gibi, işim dolayısıyla direkt saha satışta onlarca küçük esnaf, girişimci, KOBİ ve işletmeci tanıyorum. Hem sahipleriyle, hem de çalışanlarıyla oldukça samimiyim çoğunun. O yüzden, bir de ben bir tur geçmek istiyorum üstünden.

Bu virüsün ve ev izolasyonunun hepsinden çok ciddi götürüleri oldu. Çoğu dükkanı kapattı, kapatmayan çalışanların bir kısmını ücretsiz izine çıkardı. Belki geri bile almayacaklar. “2-3 ay böyle giderse kapatırım” diyen de onlarca işletmeci var çevremde. Tabi bu, hem ticaret hacminde ciddi küçülmeye hem de ciddi bir işsizliğe yol açıyor/açacak. Daha şimdiden büyük finans kuruluşları, ABD’nin ikinci çeyrek küçülmesine “minimum %30” demeye başladılar.

Amerika medyasında 2020 Ekonomik Kriziyle bağıntılı işsizliğin hızla başladığı haberleri yayılıyor. Kanada’da sadece geçen hafta 1 milyona yakın işsizlik başvurusu var, Kanada’nın toplam iş gücünün %5’i. Amerika’nın en büyük restoranlarından biri olan Burger King ve Cheese Cake Factory, mülk sahiplerine kiralarını ödeyemeyeceklerini beyan ettiler. Hizmet sektörü neredeyse çöktü. Barmenler, baristalar, komiler, garsonlar, şefler. Ciddi sayıda işsiz var ve artıyor.

ABD yine 2020 Ekonomik Krizini en az zararla atlatan ülkelerden biri olur, en fazla 3-4 ay küçülür, sonra tam gaz devam ederler. Çünkü sanayileri güçlü, finansal yapıları sağlam, ellerinde para var, Türkiye ekonomisinden daha büyük miktarda destek paketi açıkladılar, bugün görüşülecek. Asıl olan Türkiye gibi, Brezilya gibi gelişmekte olan ülkelere olacak. Özellikle de bize. Bir kere, zaten bu virüs olmasaydı bile dolu dizgin krize gidiyorduk. İşsizlik tarihi rekorlarını kırmıştı. Yapısal değişikliklerin hiç biri yapılmıyordu, sanayiye, üretime teşvik azdı. Şimdi bir de virüsün durdurduğu gündelik yaşam eklendi üzerine. Dışarı çıkıp tükettiğimiz hiç bir şeyi tüketmez hale geldik. Sokak esnafı bitti. İstihdamın neredeyse yarısı bu tarz küçük işletmelerden geliyor. Şu an ne onlar, ne de yanında çalışanlar ne olacağını bilmiyor.

2020 Ekonomik Krizi: En Büyük Kurbanlar Küçük İşletmeler

Üstelik bu küçük işletmelerin neredeyse yarısı, nakit akışı olmadan 2-3 ay bile dayanabilecek güçte değiller. Kredileri var, sabit giderleri var, vergiler, faturalar. Bazıları neredeyse günlük nakit akışıyla dönüyordu. Fransa gibi, Kanada gibi, ABD gibi ülkeler krizin asıl buradan doğacağını, işsizliğin tırmanacağını, işletmelerin kapanacağını ve bunun bir sosyal düzensizlik doğuracağını (belki isyanlar, belki yağmalar vs.) bildikleri için, 2020 Ekonomik Krizine önlem alıyorlar.

Nedir bu önlem? Küçük işletmelerin vergilerinin, faturalarının ertelenmesi, kira desteği verilmesi, çalışanların maaşlarının %80’e kadar devlet tarafından ödenmesi şartıyla işten çıkarmaların yasaklanması, hanehalkına direkt nakit yardımı, kredilerin ötelenmesi, Ekstra vergilerin düşürülmesi (mesela bizde ÖTV’nin geçici bir süre alınmaması gibi), işletmelerin nakit ihtiyaçlarının kolayca ve düşük maliyetle karşılanması vs. Bizim tarafa baktığımızda, ne yazık ki açıklanan paket, küçük işletmeleri ve çalışanları, hane halkını değil Büyük işletmeleri koruyan maddeler içeriyor.

Büyük işletmeler, küçük işletmeler ve son nihai tüketici olmadan nedir ki? İşsiz kalan bir kişi, uçmayı mı düşünecek? Maaşı 1 ay geriden yatan kişi, tatili mi düşünecek? Gelecek kaygısı duyan biri, tüketimi mi düşünecek?

Özetle, olaya çok yanlış yerden yaklaştık ve eğer hızla ek önlemler alınmazsa, bunun sonucunda kısa ve orta vadede ciddi işsizlik, ciddi küçülme ve ciddi bir buhran gözüküyor. Uzun vadede tabi ki her şey rayına oturacaktır, ancak biz aynı biz olacak mıyız, orası muamma. Bu minvalde, herkesin (memuriyet gibi, emeklilik gibi sabit geliri olanlar dahil) şapkasını önüne alıp düşünmesinin, gerekli bütçe önlemlerini almasının zamanı gelmiştir diye düşünüyorum. Bu belayı da ülkece hep beraber, en az zararla atlatmamızı umut ediyorum. Selamlar.

Not: Bu krizle ilgili başka bir yazı daha yazdım, olaya bu sefer fırsatlar penceresinden yaklaştım. Okumak için tıklayın!